# dochodzą opinie obserwatorów #
25.09. Pittsburgh (PAP) - Prezydent USA Barack Obama oraz przywódcy Francji i Wielkiej Brytanii potępili w piątek Iran za budowę kolejnych zakładów wzbogacania uranu - paliwa do produkcji broni nuklearnej - i wezwali do jego zaprzestania, grożąc sankcjami.
Obserwatorzy nie są jednak pewni, czy za mocnymi słowami pójdą czyny i czy dojdzie tym razem do uchwalenia ostrzejszych sankcji ONZ przeciw reżimowi w Teheranie.
"Iran musi przestrzegać rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ i jasno stwierdzić, że jest gotowy wypełniać swoje obowiązki jako członek społeczności narodów. Zaoferowaliśmy Iranowi wyraźną drogę ku większej integracji międzynarodowej, jeżeli wypełni te zobowiązania. Ta oferta jest nadal aktualna, ale rząd irański musi dowieść czynami swoich pokojowych zamiarów - albo zostanie rozliczony zgodnie z normami i prawem międzynarodowym" - powiedział Obama w piątek podczas szczytu G-20 w Pittsburghu.
Amerykański prezydent nawiązywał do swej oferty bezpośrednich rozmów USA z Iranem bez warunków wstępnych.
Obama zażądał od Iranu natychmiastowego udostępnienia inspektorom Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) tajnego obiektu, który - jak zaznaczył - stanowi "bezpośrednie wyzwanie" wobec światowych zasad dotyczących broni atomowej. Według niego obiektu tego nie da się pogodzić z pokojowym - według Teheranu - charakterem irańskiego programu nuklearnego.
Brytyjski premier Gordon Brown wygłosił oświadczenie sformułowane nieco ostrzej i wspomniał wprost o sankcjach.
"Mamy do czynienia ze złamaniem międzynarodowych zobowiązań. Wywołuje to oburzenie i gniew społeczności międzynarodowej. Umocni to naszą determinację - jesteśmy przygotowani na wprowadzenie dalszych i surowszych sankcji" - powiedział.
W podobnym tonie wypowiedział się na wspólnej konferencji prasowej z Obamą i Brownem prezydent Francji Nicolas Sarkozy. Oświadczył, że należy wyznaczyć Iranowi ostateczny termin zaprzestania procesu wzbogacania uranu i w razie niedotrzymania go uchwalić sankcje.
Wyjaśnień od Iranu zażądała także obecna w Pittsburghu kanclerz Niemiec Angela Merkel. "Wiemy, że Iran buduje drugi zakład wzbogacania uranu i poinformował o tym MAEA. Niemcy są tym bardzo zaniepokojone, podobnie jak Francja, Wielka Brytania i USA.(...) Żądamy od Iranu dostarczenia MAEA jak najszybciej wszelkich informacji, gdyż oczywiście uważamy to za złamanie zobowiązań wobec MAEA i Narodów Zjednoczonych" - podkreśliła. Dodała, że należy skonsultować się w tej sprawie z Chinami i Rosją.
Ujawnienie budowy nowych instalacji nuklearnych, o czym Iran zawiadomił MAEA, może dostarczyć - jak się uważa - nowych argumentów na rzecz nałożenia sankcji ONZ na Iran.
Zależy to jednak od zgody Rosji i Chin - stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ - które od kilku lat systematycznie torpedują próby uchwalenia ostrzejszych sankcji.
Obecny na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ rosyjski prezydent Dimitrij Miedwiediew sugerował, że jego kraj może ostatecznie zmienić zdanie. Komentatorzy sądzą, że jest to wynik rezygnacji przez Obamę z tarczy antyrakietowej w Polsce i Czechach.
Chiny z kolei są z zasady przeciwne wszelkim sankcjom uchwalanym przez ONZ wobec krajów członkowskich. W sprawie Iranu - jak się ocenia - czekają na ostateczną decyzję Rosji. Oba kraje łączą z Iranem silne związki gospodarcze i oba sprzedają Iranowi broń.
Za optymistyczny sygnał uważa się to, że Iran zgodził się na spotkanie swoich ekspertów nuklearnych z naukowcami z USA i innych krajów w Genewie. Ich rozmowy mają się rozpocząć w przyszłym tygodniu.
Według niektórych specjalistów, w razie kolejnego zablokowania sankcji ONZ przez Rosję i Chiny kraje zachodnie mogą uchwalić sankcje poza ONZ.
"Mogą na przykład wstrzymać zakupy ropy naftowej z Iranu. Będzie to dla nich bolesne, ale jeszcze bardziej dotkliwe dla Iranu" - powiedział w telewizji CNN znany ekspert ds. rozbrojenia nuklearnego David Albright.
Tomasz Zalewski (PAP)
tzal/ mw/ mc/
