Publikacja poświęcona zakończonemu wiosną unikatowemu projektowi konserwacji ponad 35 tys. oryginalnych dokumentów SS-Hygiene Institut, znalezionych po wyzwoleniu w byłym obozie Auschwitz, ukazała się nakładem wydawnictwa Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Poinformował o tym w środę rzecznik muzeum Jarosław Mensfelt.
"Jest to zbiór dokumentacji z badań laboratoryjnych przeprowadzanych w Instytucie Higieny Waffen SS, między innymi w obozie Auschwitz. Jest to niezwykle cenny zbiór archiwaliów ze względu na informacje o profilu działalności instytutu i wykonywanych badaniach. To też konkretny ślad losów osób wymienionych w dokumentacji z imienia i nazwiska; czasem jedyny ślad, jaki pozostał po więźniach. To tysiące kartek, druków formularzy, niewielkich skrawków papieru, na których zapisano czyjeś nazwisko" - powiedziała szefowa działu konserwacji w muzeum Jolanta Banaś-Maciaszczyk.
Jarosław Mensfelt poinformował, że prace konserwatorskie nad dokumentami trwały trzy lata, do wiosny 2011 roku. Zajmowało się tym kilka osób. Był to największy projekt poświęcony konserwacji papieru, zrealizowany dotychczas przez konserwatorów z muzeum. Jego koszt wyniósł około 2 milionów złotych. Przedsięwzięcie zostało w całości sfinansowane przez niemiecki Kraj Związkowy Nadrenia-Północna Westfalia. Dokumenty przechowywane są w archiwum Muzeum Auschwitz.
"Polsko-angielska publikacja, będąca podsumowaniem projektu, szczegółowo opisuje nowoczesne metody konserwatorskie, dzięki którym cenne archiwalia zostały zabezpieczone przed degradacją, wynikającą przede wszystkim z upływu czasu oraz zakwaszenia papieru. Omówiona została również historia samej berlińskiej filii Instytutu Higieny SS, założonej przez władze niemieckie w 1942 r. w bezpośrednim sąsiedztwie obozu koncentracyjnego Auschwitz" - wyjaśnił Mensfelt.
Instytut Higieny Waffen-SS i Policji w Auschwitz, Górny Śląsk (Hygiene Institut der Waffen-SS und Polizei Auschwitz O/S) powstał jesienią 1942 roku. Był filią Głównego Urzędu Higieny SS, który podlegał Głównemu Urzędowi Sanitarnemu SS (SS-Hauptsanitaeramt) w Berlinie. Zajmował się wykonywaniem badań higienicznych i bakteriologicznych dla oddziałów SS, Wehrmachtu, policji i obozów koncentracyjnych.
Geneza powstania tej placówki w obozie koncentracyjnym Auschwitz nie jest do końca znana. Wydaje się, że mogło to być związane z rozbudową obozu oraz epidemią duru wysypkowego, która w 1942 roku nasiliła się w obozie, co powodowało zagrożenie dla zdrowia SS-manów i ich rodzin.
Do wiosny 1943 roku siedzibą instytutu był obóz macierzysty Auschwitz I. Następnie placówkę przeniesiono do pobliskiego Rajska, gdzie funkcjonowała do ewakuacji obozu w styczniu 1945 roku.
Do pracy badawczej w instytucie zatrudniano przede wszystkim więźniów obozu - specjalistów z całej Europy z dziedziny bakteriologii, anatomii patologicznej, biologii i chemii. Z dokumentów wynika, że instytut produkował też surowice testowe, badał chemikalia i ich skuteczność. W ramach laboratorium bakteriologicznego dokonywano prób przygotowywania pożywek na bazie mięsa ludzkiego, wykorzystując mięśnie ud i brzucha ofiar egzekucji.
Kierownikiem instytutu był SS-Haupsturmfuehrer Bruno Weber. Po wojnie został oskarżony o mordowanie więźniów. Wiadomo o nim, że prowadził m.in. doświadczenia nad stosowaniem środków psychotropowych w trakcie przesłuchań. Brał także udział w selekcjach przeprowadzanych na rampie w obozie Birkenau wśród deportowanych do Auschwitz Żydów, z których większość mordowana była zaraz po przyjeździe w komorach gazowych.
Niemiecki obóz Auschwitz powstał w 1940 roku, KL Auschwitz II- Birkenau - dwa lata później i stał się miejscem masowej zagłady Żydów. Auschwitz III stanowiła sieć podobozów. Niemcy zgładzili w Auschwitz ponad 1,1 mln osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i przedstawicieli innych narodów.
W 1947 roku powstało muzeum, które objęło byłe obozy Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau. (PAP)
szf/ hes/
