Sakralizujemy sukces i efektywność, a zapominamy o takich wartościach jak dialog czy godność człowieka - podkreślał abp Józef Życiński podczas czwartkowej debaty zorganizowanej w Warszawie w związku ze zbliżającą się 10. rocznicą śmierci ks. Józefa Tischnera.
Debata o nazwie "Między Panem a Plebanem bis" była elementem Festiwalu Tischnerowskiego.
Festiwal ten jest organizowany w Warszawie, Krakowie i w Łopusznej (gmina Nowy Targ); został podzielony na dwie części. Pierwsza rozpoczęła się w czwartek, potrwa do 28 czerwca. Tego dnia - 28 czerwca - przypadnie 10 rocznica śmierci ks. Tischnera.
W liście określającym ideę festiwalu organizatorzy podkreślili: "Wydaje się nam, że szczególnie w dzisiejszych czasach, pełnych niepotrzebnych sporów, warto sięgnąć do tischnerowskiego sposobu dialogu. Nie chodzi o udawanie, że wszyscy zgadzają się ze wszystkimi - zależy nam jednak na wznowieniu tischnerowskiego rozmawiania ze sobą, niezależnie od tego, kto jakie ma poglądy i jaką drogą idzie".
W czwartkowej debacie - którą poprowadził publicysta Jacek Żakowski - abp Józef Życiński uczestniczył wspólnie z redaktorem naczelnym "Gazety Wyborczej" Adamem Michnikiem. Tytuł debaty nawiązywał do książki z 1995 r. - "Między panem a plebanem", tomu rozmów ks. Tischnera z Michnikiem.
"Absolutyzujemy, sakralizujemy sukces, efektywność, pewne wartości o charakterze względnym. Natomiast zapominamy o takich wartościach jak dialog, jak godność człowieka, jak szacunek dla wartości, z których nie otrzymujemy bezpośrednio korzyści" - mówił abp Życiński.
Jako jeden z przykładów podał sytuację, gdy w Polsce "sukces wydawniczy staje się okazją, by zwolnić się z minimum odpowiedzialności za pytanie: kogo ranię, podając niepotrzebne plotki (...) w danej książce".
Arcybiskup wspominał też treść e-maila, jakiego otrzymał kiedyś od pewnej osoby. "Ktoś napisał do mnie z oburzeniem: +Czy naprawdę ksiądz biskup sądzi, że można mówić o godności człowieka, nie zwracając uwagi na to, do jakiej partii on należy?+. Tak jakby godność człowieka była uzależniona od przynależności partyjnej. Autorka e-maila, ze świętą w swoim rozumieniu powagą, traktowała podobne argumenty" - opowiadał abp Życiński.
Powiedział także: "Pamiętam, jak po zawarciu jednej z najbardziej +egzotycznych+ koalicji, przed kilkoma laty, zwróciłem uwagę jednemu z naszych znanych twórców kultury, że jestem zaskoczony jego entuzjazmem. On odpowiedział: +Nie rozumiem księdza biskupa - że ksiądz patrzy na zasady etyczne w polityce. W polityce liczy się efektywność+".
O dialogu mówił też w czwartek Adam Michnik, przywołując przy tej okazji cytat z książki Józefa Tischnera "Nieszczęsny dar wolności" (z 1993 r.). Ks. Tischner zwrócił w nim uwagę na fenomen "religii politycznej", która wiąże się z wykorzystywaniem idei Boga do celów politycznych. Religia polityczna zmienia znaczenie wiary, a wiara, która stała się narzędziem polityki, traci swój ściśle religijny wymiar - ostrzegał ks. Tischner.
Michnik ocenił ten cytat jako wciąż aktualny. "Religia polityczna jest odmową dialogu. Oznacza odrzucenie dialogu, odrzucenie rozmowy, chęci zrozumienia przeciwnika w debacie" - zaznaczył Michnik. Tymczasem, jak przypomniał, o potrzebie dialogu mówił II Sobór Watykański, "jedna z największych pozytywnych rewolucji XX wieku".
Abp Życiński wspominał podczas debaty dzień śmierci ks. Józefa Tischnera. Stało się to punktem wyjścia do rozważań o samotności.
"Wracałem z Warszawy. Po drodze odebrałem telefon od dziennikarki z radia. Powiedziała, że nie żyje ksiądz Tischner. I że ona prosi mnie o komentarz. Jednak zaczęła wtedy płakać" - opowiadał abp Życiński. "To, że ktoś potrafi reagować tak mocno i przeżywać swoją identyfikację z wartościami, które reprezentował Józef, jest dla mnie czymś pięknym. Ja wcześniej tyle razy udzielałem tej dziennikarce wywiadu. I nigdy nie myślałem, że ona jest w stanie tak głęboko przeżywać śmierć Tischnera" - powiedział.
"Wydaje mi się, że patrząc na siebie, spotykając się w większym gronie, możemy mieć wrażenie, że ludzie z tej grupy otwierają się w swoich samotnościach. Tymczasem w tej samotności jest jakiś wymiar tajemnicy. Czasami trudno zmierzyć, jak ta samotność jest głęboka" - przyznał abp Życiński.
Debatę z jego udziałem poprzedziły w Warszawie wygłoszone przez uczonych wykłady będące elementem Festiwalu Tischnerowskiego.
W piątek festiwalowe wydarzenia będą miały miejsce w Krakowie - w planach jest m.in. przemarsz uczestników uroczystości ulicami Krakowa "śladami ks. prof. Józefa Tischnera". W sobotę, niedzielę i poniedziałek festiwal będzie odbywać się w Łopusznej. Zaplanowano m.in. koncert "Górale Księdzu Tischnerowi" - w wykonaniu zespołów regionalnych, oraz projekcje filmów poświęconych księdzu. Drugą część Festiwalu Tichnerowskiego zaplanowano na jesień.
Organizatorami festiwalu są Stowarzyszenie "Drogami Tischnera" oraz firma Bereś & Baron Media Productions, będąca współproducentem filmu dokumentalnego "Tischner - życie w opowieściach".
Józef Tischner urodził się w 1931 r. w Starym Sączu. Dzieciństwo spędził w Łopusznej. Ukończył Wydział Teologiczny i Wydział Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także Wydział Filozofii Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Był uczniem Romana Ingardena, wybitnego fenomenologa.
Od 1980 r. ks. Tischner był profesorem filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Był wykładowcą kilku krakowskich uczelni, współzałożycielem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu, autorem prac poświęconych problemom istnienia człowieka i teorii wartości, a także współtwórcą tzw. filozofii spotkania. W 1981 r. był kapelanem zjazdu "Solidarności".
Ks. Tischner to autor książek: "Świat ludzkiej nadziei" (1975), "Etyka Solidarności" (1981), "Polski kształt dialogu" (1981), "Myślenie według wartości" (1982), "Zawierzyć człowiekowi" (1991), "Spowiedź rewolucjonisty" (1993), "Nieszczęsny dar wolności" (1993), "W krainie schorowanej wyobraźni" (1997).
W 1997 r. ks. Tischner napisał "Historię filozofii po góralsku". Swoje poglądy polityczne i biografię przedstawił w opublikowanej w 1995 r. książce "Między panem a plebanem" - tomie rozmów z Adamem Michnikiem, przy współudziale Jacka Żakowskiego. Rok później powstała następna książka na podstawie rozmów z Jackiem Żakowskim - "Tischner czyta Katechizm".
"W życiu księdza jest też coś, o czym rzadko się mówi - świadomość bezradności. Nikt przecież nie ogląda tyle ludzkiego nieszczęścia, co właśnie ksiądz. Nikt nie musi tak często uświadamiać sobie, że nie umie w nieszczęściu pomóc. To nie jest łatwe do zniesienia. W końcu pojawia się lęk przed kolejnym problemem, przed kolejnym zadaniem, następnym wyzwaniem, jeszcze jedną próbą. Lubiłem cytować Słowackiego, na końcu dodając znak zapytania +Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec?+" - to wypowiedź ks. Tischnera z 1993 r. ("Gazeta Wyborcza").
W 1999 r. ks. Tischner otrzymał Order Orła Białego - najwyższe polskie odznaczenie. Zmarł 28 czerwca 2000 r. w Krakowie. Został pochowany w Łopusznej. (PAP)
jp/ ls/ gma/
