Komisja Europejska (KE) wezwała w poniedziałek Turcję do otwarcia swoich portów lotniczych i morskich dla samolotów i statków cypryjskich, grożąc spowolnieniem albo wstrzymaniem "na lata" negocjacji akcesyjnych z Ankarą.
"Nadarza się teraz ostatnia okazja do porozumienia, (ostatnia) w nadchodzących tygodniach, miesiącach albo może nawet latach" - powiedział unijny komisarz ds. rozszerzenia Olli Rehn, który spotkał się w poniedziałek w Luksemburgu z tureckim ministrem spraw zagranicznych Abdullahem Gulem.
Obserwatorzy wyrażają wątpliwość, czy Turcja będzie skłonna do spełnienia żądań Brukseli, będąc pod presją francuskiej ustawy przewidującej odpowiedzialność karną za negowanie ludobójstwa Ormian z lat 1915-17. Ustawę, krytykowaną przez rząd i prezydenta Jacquesa Chiraca, przyjęła w minionym tygodniu izba niższa francuskiego parlamentu.
Sam Gul wypowiadał się o inicjatywie francuskich deputowanych z żalem, ale bez gniewu, nazywając ją "błędem".
Zdaniem obserwatorów, rząd w Ankarze nie zdecyduje się na otwarcie swoich portów dla Cypru, zgodnie z wymogami unii celnej z UE, z obawy o reakcję opinii publicznej na takie ustępstwo przed przyszłorocznymi wyborami parlamentarnymi.
Obie strony zapewniły w Luksemburgu, że chcą kontynuować rozmowy i znaleźć rozwiązanie kwestii dostępu cypryjskich jednostek do tureckich portów. "Mówienie o kryzysie jest przesadą, ale musimy zrobić wszystko, by wyjść z obecnego impasu" - powiedział komisarz Rehn.
Turcja nie uznaje rządu Cypru, który jest członkiem Unii Europejskiej; z kolei wspólnota międzynarodowa nie uznaje tureckiej republiki w północnej części wyspy.
Cypr domaga się od Ankary ustępstw i blokuje postęp w negocjacjach akcesyjnych. Także Parlament Europejski we wrześniu żądał natychmiastowego otwarcia tureckich portów i lotnisk dla cypryjskich statków i samolotów, grożąc w przeciwnym razie wstrzymaniem rozpoczętych w październiku 2005 roku negocjacji z Ankarą.
W raporcie eurodeputowani wyrazili "ubolewanie z powodu zwolnienia procesu reform" w Turcji w takich dziedzinach, jak wolność słowa, prawa religijne i prawa mniejszości czy relacje między urzędnikami cywilnymi i bardzo wpływowym wojskiem.
Komisja Europejska opublikuje coroczny raport o stanie przygotowań Turcji do członkostwa 8 listopada. Oczekuje się, że bez zgody na dostęp Cypru do portów KE wytknie Ankarze brak istotnych postępów na drodze do członkostwa, i na jego postawie unijni przywódcy podejmą w grudniu decyzję o tym, czy zwolnić, a może nawet zawiesić negocjacje.
Michał Kot (PAP)
kot/ ap/
arch.
