Prof. Rafał Lemkin, twórca pojęcia ludobójstwa, wyprzedził sobie współczesnych, zajmując się problemem totalitaryzmów i terroryzmu - tak o polskim prawniku mówił prof. Adam Rotfeld z okazji wydania w Polsce książki Lemkina "Rządy państw Osi w okupowanej Europie".
Książkę - wydaną po raz pierwszy w języku polskim - zaprezentowano we wtorek w Warszawie.
Z tej okazji o działaniach i twórczości Lemkina rozmawiali b. minister spraw zagranicznych Adam Daniel Rotfeld, doradca prezydenta Roman Kuźniar i kanadyjski prawnik, b. pierwszy przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka Philippe Kirch; laureat przyznawanej przez MSZ międzynarodowej nagrody im. Lemkina. Podkreślali wagę dokonań Lemkina, który jest autorem projektu Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa, podpisanej 9 grudnia 1948 r. Zaznaczyli, że Lemkin był prekursorem tej dziedziny prawa międzynarodowego.
"Lemkin wyprzedzał swój czas; zarówno wtedy, gdy zajmował się zagadnieniami totalitaryzmów, jak i gdy podjął tematykę terroryzmu międzynarodowego, którym to zagrożeniem nikt się wtedy nie zajmował; czas pokazał, jak okazało się to ważne" - zauważył Rotfeld. Podkreślił, że rozległe zainteresowania prawnika i jego zdolność przewidywania zjawisk oraz zdarzeń, do których dopiero miało dojść, wskazują, że jest potrzeba przetłumaczenia na język polski jego innych prac.
"Od lat odczuwałem silny dyskomfort, że tej książki nie mamy po polsku i bardzo się cieszę, że choć ten brak nadrobiliśmy" - mówił Kuźniar. Podkreślił, że Lemkin podjął temat "najczarniejszego i najbardziej ponurego zła, jakie się w ludziach obudziło i pchnęło ich do zbrodni najstraszniejszych". Ocenił, że gdyby nie jego prace, świat zachodni "trudniej byłoby przekonać, że do straszliwych czynów doszło i potrzeba na to odpowiednich kategorii prawnych".
Lemkin urodził się w 24 czerwca 1900 r. w Bezwodnem k. Wołkowyska. Skończył studia prawnicze na uniwersytecie we Lwowie. Ten wzięty adwokat i naukowiec szybko stał się sławny w prawniczym świecie. Publikując w latach 30. głośną pracę o "przestępstwach barbarzyńskich" na narodach, Lemkin zdobył szerokie uznanie wśród karnistów z całej Europy. Jego prace z zakresu prawa karnego i międzynarodowego stały się m.in. podstawą aktu oskarżenia przeciwko nazistom w Procesie Norymberskim. Siedmiokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla, Lemkin zmarł w 1959 r.
Od 4 września 2013 r. przyznawana jest Międzynarodowa Nagroda im. Lemkina, ustanowiona przez ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego. Ma ona na celu przyczynianie się do pogłębiania wiedzy o zróżnicowanych korzeniach i konsekwencjach zbrodni ludobójstwa, a także do poprawy mechanizmów zapobiegania masowym zbrodniom, poprzez m.in. tworzenie, konsolidowanie i propagowanie instrumentów prawnomiędzynarodowych w tej dziedzinie. Podkreśla ona także kluczowe miejsce prawa międzynarodowego, zwłaszcza międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka, w polskiej polityce zagranicznej oraz upamiętnia postać wybitnego prawnika.
Książka "Rządy państw Osi w okupowanej Europie" została wydana dzięki partnerskiej współpracy Instytutu Stosunków Międzynarodowych UW, fundacji Centrum im. prof. Bronisława Geremka, Ministerstwa Spraw Zagranicznych i wydawnictwa naukowego Scholar. (PAP)
wni/ as/ gma/
