- To są osoby fizyczne, które mają na Ukrainie zarejestrowane działalności gospodarcze - mówi Yuriy Karyagin, przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników Ukraińskich w Polsce. - Działają w porozumieniu z małymi firmami budowlanymi w Polsce, głównie podwykonawcami na dużych budowach.
W Polsce trwa boom budowlany. Ukraińcy dostarczają więc Polakom tanią siłę roboczą na budowy za połowę polskiej stawki. Ukraina nie należy do Unii Europejskiej i nie obowiązują tam unijne dyrektywy. Ukraińscy pracodawcy nie muszą więc płacić ludziom oddelegowanym do pracy za granicą stawek kraju przyjmującego, czyli w tym przypadku – polskich.
Wystarczy, że zapłacą im 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym województwie, w którym będą oni zatrudnieni, czyli ok. 2 tys. zł. Tak stanową polskie przepisy. Tymczasem na Ukrainie odpowiednik 2 tys. zł to tamtejsza średnia krajowa.
– Ukraińskie przepisy pozwalają oddelegowywać własnych pracowników za granicę na maksymalnie 12 miesięcy - tłumaczy Karyagin. - Wypożyczani są głównie młodzi, niedoświadczeni ludzie, którzy wcześniej nie byli w Polsce. Zwykle jest to ich pierwszy raz, więc cieszą się, że mają pracę i zarobek oraz darmowy transport z i do kraju – mówi związkowiec.
Jak podaje nasz rozmówca, na Ukrainie oficjalne bezrobocie to 9 proc., ale to realne przebiło już 15 proc. Koszty życia są porównywalne do polskich, lecz płace już nie. Są one co najmniej dwa razy niższe niż w Polsce. Płaca minimalna na Ukrainie wynosi równowartość zaledwie 850 zł.
Przedstawiciele branży budowlanej przyznają, że słyszeli o procederze dumpingu płacowego i mówią z przekąsem, że przed wejściem w życie unijnej dyrektywy o delegowaniu pracowników za granicę stosowali ją również Polacy, wypożyczając swoich pracowników - również budowlanych - do państw Unii Europejskiej. Teraz delegują ich np. do Norwegii, bo tylko tam się to jeszcze opłaca.
- Taki budowlaniec zwykle godzi się na gorsze warunki płacowe tylko raz, na początku, kiedy nie zna realiów w danym kraju. Mówimy w naszym żargonie o nim, że "zapłacił frycowe" – opowiada inżynier branży budowlanej. Jednak konkretnych przykładów firm podać nie potrafi.
Andrzej Radzikowski, przewodniczący OPZZ, przypomina, że dumping płacowy jest w Polsce zakazany, ale bardzo trudny do udowodnienia. - Układ jest zwykle bardzo hermetyczny, panuje zmowa milczenia. Każdy na tym korzysta: pośrednik, polska firma budowlana, a najmniej ukraiński pracownik – komentuje Radzikowski i dodaje, że do OPZZ przychodzą na skargę tylko ci pracownicy, którzy nie mają zwykle już nic do stracenia, bo zostali oszukani.
Jednak Monika Fedorczuk, ekspertka rynku pracy z Konfederacji Pracodawców Lewiatan, uważa, że polskie przepisy dobrze chronią nasz rynek pracy przed nadużyciami. - Delegowanie pracowników do pracy w Polsce spoza terenu UE nie jest takie proste, jak się to może wydawać – mówi Fedorczuk.
Po pierwsze - jak zwraca uwagę Fedorczuk - ukraiński pośrednik musi zapłacić swojemu oddelegowanemu pracownikowi co najmniej 2 tys. zł miesięcznie, a po drugie, taka wypożyczona do pracy osoba musi uzyskać zezwolenie na pracę w Polsce i być zgłoszona do Państwowej Inspekcji Pracy.
Poza tym procedury związane z delegowaniem pracowników spoza UE do Polski są dość skomplikowane i czasochłonne. Dlatego pracodawcy zatrudniający Ukraińców często muszą też korzystać z wyspecjalizowanych firm, które zajmują się załatwianiem potrzebnych zezwoleń i pilnowaniem terminów, co również kosztuje i zmniejsza ryzyko nadużyć.