- Sytuację można określić tylko w jeden sposób: jest kuriozalna. Polska firma Bipromasz Bipron Trading (BBT) wygrywa kontrakt na dostawę amunicji, broni i sprzętu dla armii Ugandy, która ma ruszać na misję pokojową trwającą od kilkunastu lat. I nie może tego sprzętu dostarczyć przez jedną decyzję urzędników. USA wysyła sprzęt za darmo, Unia Europejska wspiera i finansuje żołd tych samych żołnierzy, a polskie przedsiębiorstwo nie może budować swojej marki, choć działamy na rynku od 30 lat - mówi proszący o anonimowość informator znający kulisy transakcji.
BBT miała dostarczyć sprzęt do Ugandy, ale na razie nie dostarczy - przez brak jednej zgody. Kontrakt wart 38 mln dolarów wisi od kilku miesięcy na włosku. Polacy przekonują kontrahentów, by jeszcze chwilę poczekali i spierają się z polskimi urzędnikami - wynika z informacji money.pl.
Spór między urzędami
Na przeszkodzie w realizacji umowy stanęli pracownicy Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Problemu nie widzieli za to szefowie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Finansów, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego.
Historię jako pierwsza opisała "Gazeta Polska". Sprawa wyglądała tak: polski MSZ powiedział nie tej umowie, więc resort Jadwigi Emilewicz nie dopytywał o konkrety, podobnie argumentował ocenę sprawy i wydał odmowę. Firma znalazła się w kropce.
W efekcie ani amunicja do karabinów, ani paski, ani nawet amunicja dymna nie ruszyły do Afryki. Co ciekawe, podobnych problemów nie robiły kraje, które właściwie bezpośrednio będą wysyłać ten produkt dalej.
Dostarczana broń przez polską firmę nie pochodzi z kraju. To zakupy z Czech, Bułgarii i innych krajów europejskich. Taki miks produktów po złożeniu trafia do klienta. BBT - jako, że jest z Polski - musiała jednak mieć pozytywną opinię polskiego ministerstwa. I tej brakuje.
- Pieniądze i stabilność biznesu to jedno. Dziwi mnie, że nikt nie myśli o szerszej perspektywie. Sytuacja wygląda tak, że polskiej firmie udało się zdobyć duży, jak na skalę polską, kontrakt i pojawić w Ugandzie. To idealna okazja, żeby robić kolejne interesy, podpisywać kontrakty z innych dziedzin. Sąsiednie kraje też czekają na polskie firmy. Teraz w świat idzie informacja, że z Polakami biznesu nie można robić, lepiej z Rosjanami - dodaje nasz rozmówca.
Broń do misji pokojowych
Dostawy nie miały posłużyć do kreowania konfliktów, a uspokojenia sytuacji w regionie.
Broń i amunicja oraz wyposażenie od BBT miała trafić do wojsk biorących udział w misji African Union Mission to Somalia (w skrócie AMISOM). To operacja pokojowa Unii Afrykańskiej, do której należy również wojsko ugandyjskie, prowadzona w Somalii od marca 2007. Misja ma jeden cel: przywrócenie pokoju w tym kraju.
Konflikt domowy trwa tam od 1991 roku, a został zapoczątkowany przez somalijskiego dyktatora Siada Barre. Do dziś w Somalii trwa prawdziwa wojna klanów.
Wojnę na razie mogła powstrzymać jedynie gigantyczna susza. Napięcia wciąż są nierozwiązane, ale w misje pokojową zaangażowane są również inne kraje - w zasadzie wszystkie kraje afrykańskie oraz USA. Uganda była jednym z pierwszych krajów, które wysłały tam swoich żołnierzy.
W grze pojawiła się natomiast firma powiązana z rosyjskim przemysłem zbrojeniowym. Bipromasz Bipron Trading wygrali właśnie z nią starcie o kontrakt.
Są numerem dwa, więc wywierają presję: Polacy nie dadzą rady, my dostarczymy wszystko, czego potrzebujecie – zapewniają biznesmeni ze Wschodu.
Wystarczyły podejrzenia i możliwości
Dlaczego dwa ministerstwa mówią nie? Wskazują, że broń z Ugandy może trafić również w niepowołane ręce, np. do zwaśnionych stron na terenie Sudanu Południowego.
Z międzynarodowych raportów nie wynika jednak, że armia ugandyjska komukolwiek przekazywała broń. Urzędnicy zakwestionowali nawet dostawy pasków do karabinów.
Resorty argumentują również, że nie można wspierać misji, które "wymuszają pokój". Nie wskazują jednak jak państwa afrykańskie inaczej miałyby zapobiegać masowym mordom.
- W misję pokojową zaangażowany jest główny sojusznik Polski, czyli USA. W misję pokojową zaangażowana jest Rada Bezpieczeństwa ONZ i Unia Europejska. Trudno zatem mówić, że to jest akt agresji i nikomu nieznana sprawa - mówi nasz informator.
Z kolei resorty odpowiadają, że w ostatnim czasie miało dochodzić do różnych incydentów na pograniczu.
Polska firma wskazuje w oficjalnych dokumentach, że wojsko Ugandy faktycznie pojawiło się w ostatnim czasie na terenie jednego z sąsiednich krajów w celu zabezpieczenia przejazdów drogowych. Władze Sudanu Południowego, którego dotyczy sprawa, same na to pozwoliły. Uganda wysłała grupę inżynierów, którzy mieli zbadać stan dróg. Bez zabezpieczenia najprawdopodobniej z tego wyjazdu już by nie wrócili.
- Mówiąc o żołnierzach mówimy o grupie 40-50 osób i kilku pojazdach, a nie całej armii - wyjaśnia nasz informator.
Akcję potwierdzają oficjalne dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych. W decyzjach polskich organów ten fakt służy jednak na niekorzyść firmy.
Tajemnicza firma z Wysp
Co ciekawe, MSZ w swej opinii miało się oprzeć na raporcie i opinii jednoosobowej spółki doradczej z Wielkiej Brytanii. Conflict Armament Research wskazuje, że większość broni trafia do Sudanu właśnie z sąsiednich krajów.
Raport wskazuje, że państwa Unii Europejskiej sprzedają legalnie broń krajom afrykańskim, a te je nielegalnie wyprzedają dalej.
Twórcy raportu oraz polskie ministerstwa nie mają ani dowodów, ani przykładów takich działań. Dokument jest stonowany: zawiera sformułowania typu "może", "prawdopodobnie", "jest to możliwe".
Z analizy brytyjskich dokumentów wynika, że firma CAR nie jest dużym think-tankiem, a małym biurem, które realizuje zlecenia komercyjne. Z dokumentów do których dotarlismy wynika, że zdaniem BBT to podważa jakąkolwiek wiarygodność takich analiz.
Polska firma wskazuje jednocześnie, że najwięksi dostawcy broni - w momencie pisania raportu - nie potrzebowali żadnych pośredników do wysyłania dostaw do Sudanu Południowego.
Rosja i Chiny z powodzeniem mogły to robić same. Dziś nie mogą ze względu na embargo Rady Bezpieczeństwa ONZ, jednak raport stawiał zupełnie inne tezy.
Tajne przez poufne
Resort spraw zagranicznych w oficjalnych dokumentach broni się, że "ma" zupełnie inne informacje. Nie mówi jednak skąd i co dokładnie potwierdzają: jaką broń szmuglowano i od kogo do kogo.
Stanowisko MSZ nie było jednak w żaden sposób wiążące dla Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii, a transakcję pozytywnie zaopiniowały wszystkie polskie służby specjalne. Negatywnej opinii nie wydały też inne resorty, choć wiedziały i o kontrakcie, i o ubieganiu się o pozwolenia.
- Uganda nie jest przedmiotem jakiegokolwiek międzynarodowego embarga, sankcji czy ograniczeń. To kraj stabilny politycznie, wojskowo i ekonomicznie. Od lat uczestniczy w misjach pokojowych Unii Afrykańskiej i ONZ, od lat zwalcza międzynarodowy terroryzm i piractwo w regionie, od lat w tym celu kupuje broń. Kilka lat temu do Ugandy myśliwce dostarczyli Rosjanie i nie zostały wykorzystane do destabilizacji sytuacji, do bombardowań - ocenia nasz informator z branży.
Jak wskazuje w oficjalnych pismach BBT, ugandyjski klient nie przerzuca przez granicę i nie wykorzystuje do destabilizacji regionu. Także z oficjalnych dokumentów Panelu Eksperckiego Organizacji Narodów Zjednoczonych nie wynika, by takie sytuacje miały miejsce.
Czesi handlują, a my mamy o 20 milionów mniej
Handlu bronią i uzbrojeniem z Ugandą nie zakazują na przykład sąsiadujący z Polską Czesi. Oni chętnie wysyłają swój sprzęt w świat. Na początku stycznia tego roku podpisali umowę na sprzedaż 31 czołgów T-55AM1. W tym samym czasie Czesi podpisali umowę na sprzedaż pancerzy reaktywnych do czołgów. W ostatnich latach nasi sąsiedzi ani razu nie odmówili dostaw sprzętu do Ugandy.
Utrata kontraktu to nie tylko straty ich firmy, ale i uszczuplenie dla budżetu. Przedsiębiorstwo od lat płaci milionowe podatki - w ciągu ostatnich dwóch lat przelało ponad półtora miliona złotych. Przy realizacji kontraktu wartego 38 mld dolarów, wpływ dla budżetu byłby oczywiście większy. W grę wchodziło 20 mln zł.
Resort odpowiada i proceduje sprawę dalej. - Decyzje w takich sprawach są podejmowane po wnikliwej analizie informacji zawartej we wnioskach i stanowisk organów opiniujących - odpowiadają przedstawiciele Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii na pytania money.pl.
- Pod uwagę brane są również przesłanki wynikające z realizacji interesów Polski na arenie międzynarodowej, w tym interesów gospodarczych, wiążących nasz kraj zobowiązań prawnomiędzynarodowych oraz z bieżącej sytuacji mającej wpływ na zachowanie bezpieczeństwa i ładu międzynarodowego. W wymienionym przypadku, decyzja została oparta na informacjach zawartych w opinii ministra spraw zagranicznych - zaznacza resort.
- Ze względu na skomplikowany charakter sprawy, organ kontroli obrotu zwrócił się również do niektórych organów opiniujących z prośbą o potwierdzenie wydanych opinii. Do wszystkich zarzutów strony organ odniesie się w ramach określonej prawem procedury administracyjnej - zaznaczają przedstawiciele ministerstwa.
I jak mówią, argument o tym, że kontrakt trafi do rosyjskiej firmy - nie jest istotny. Taka argumentacja "nie powinna być używana jako argument ze względu na różnice pomiędzy priorytetami polityki zagranicznej państw trzecich, pozostałych krajów UE, naszych sojuszników i państw sprzymierzonych".