Z 23-go na 24-ty czerwca, w najkrótszą noc w roku, przypada noc
świętojańska, nazywana też Sobótką lub Kupałą.
Zwyczaje związane z obchodami nocy świętojańskiej sięgają czasów przedchrześcijańskich. Z czasem jednak zatraciły pogańskie elementy i obecnie wiążą się z kultem św. Jana Chrzciciela, którego dzień przypada 24 czerwca.
Obyczaje sobótkowe były związane z kultem ognia i wody. Kult wody przetrwał do dziś w obrzędzie puszczania wianków z nurtem rzeki. Pierwotnie chodziło o pozyskanie życzliwości wody, później był to rodzaj wróżby miłosnej. Jeśli wianki puszczone przez chłopca i dziewczynę spotkały się na wodzie, oznaczało to, że młodzi się wkrótce pobiorą. Jeśli wianek dziewczyny zaczepił się o korzeń, było to znakiem, że nie wyjdzie ona za mąż w ciągu najbliższego roku. Jednocześnie wierzono, że jeżeli człowiek wykąpie się w rzece czy strumieniu przed 24-tym czerwca, to może go ukąsić żmija lub topielce wciągnąć w otchłań. Kąpiel przed wschodem słońca w noc sobótkową chroniła natomiast przed chorobami skóry.
Kult ognia, który był symbolem miłości i życia rodzinnego, zachował się w zwyczaju palenia ognisk. Stosy sobótkowe układano na wzgórzach, drogach, skrajach lasów, ale nigdy nie na polach uprawnych. Podpalano je ogniem krzesanym deskami. Płomienie miały moc oczyszczającą. Odstraszały też złe moce i czarownice, które właśnie w noc świętojańską wykazywałynajwiększą aktywność i szkodziły ludziom.
Dawniej ludzie byli przekonani, że bliskość słońca potęguje i wzmacnia siłę ziemi, przekazując energię korzeniom i łodygom roślin. Dlatego wierzono, że w najkrótszą noc roku zakwita czarodziejski kwiat paproci, a ten kto go znajdzie będzie szczęśliwy i spełnią się wszystkie jego marzenia. Na poszukiwania czarodziejskiego kwiatu wybierano się samotnie. Każdy musiał się zabezpieczyć od diabelskich sztuczek. Brano ze sobą między innymi święconą kredę, by rysować nią magiczne koło, które chroniło przed złymi mocami.