Gospodarka cyrkularna (zwana też gospodarką zamkniętego obiegu) to koncepcja, w myśl której tworzy się technologie pozwalające na ponowne wykorzystanie materiałów zawartych w odpadach, zarówno komunalnych, jak i przemysłowych. Takie działanie umożliwia nie tylko osiąganie większych korzyści ekonomicznych, ale też wydatnie przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego. Dbałość o środowisko jest zaś priorytetem dla wszystkich trzech instytucji Unii Europejskiej (Państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej), co ma swoje odzwierciedlenie w przyjętych już dyrektywach i rozporządzeniach.
Komisja Europejska zaproponowała w 2015 r. ramy dotyczące surowców i gospodarowania odpadami. Ramy te mają promować zrównoważone rozwiązania w przemyśle, a także zwiększyć efektywność w energetyce, zmniejszyć zanieczyszczenie oceanów i mórz, ograniczyć marnowanie żywności i wprowadzić zmiany, które sprawią, że przestrzeń miejska będzie bardziej przyjazna dla mieszkańców. Gospodarka zamkniętego obiegu również mieści się wśród tych priorytetów.
Najszybciej na propozycje wynikające z dokumentu KE zareagowała Holandia, która w 2016 roku przygotowała własny międzyresortowy dokument, którego jednym z głównych założeń jest właśnie ponowne wykorzystanie zużytych surowców i odpadów. Władze Holandii chcą wspierać firmy, które wdrożą model gospodarki cyrkularnej do swoich praktyk biznesowych. Ale nie tylko, bowiem Holendrzy chcą zmienić percepcję postrzegania miast jako takich – metropolie mają nie być już jedynie wielkimi "fabrykami odpadów", jak było do tej pory, ale stać się polem do pozyskiwania surowców z raz wykorzystanych produktów czy materiałów.
Tym samym Holendrzy planują np. pozyskiwanie metali ziem rzadkich ze zużytych sprzętów elektronicznych wyrzucanych przez mieszkańców, odzyskanie stali z rozbieranych budynków czy papieru i szkła z produktów wykorzystywanych codziennie. Holendrzy chcieliby ponadto odzyskiwać materiały z wyeksploatowanych pojazdów czy ciepło od przemysłu lokalnego. Odpad, który przestaje być odpadem, a staje się cennym źródłem surowców i materiałów do ponownego wykorzystania, wielokrotne spożytkowywanie tych samych produktów dzięki zastosowaniu innowacyjnej technologii – to właśnie główne założenie gospodarki cyrkularnej.
Ale gospodarka zamkniętego obiegu może mieć też istotne znaczenie nie tylko lokalnie, ale i globalnie, choćby dzięki oferowanej przez nią możliwości redukcji emisji CO2. Jedną z innowacyjnych technologii wdrażanych w Holandii jest wykorzystanie fusów po kawie do wytwarzania pary wodnej w procesie produkcji. Taka technologia pozwala na zaoszczędzenie gazu ziemnego i doprowadza do zmniejszenia emisji CO2 w przemyśle, jak również realizuje model cyrkularny poprzez ponowne wykorzystanie surowca, jakim są kawowe fusy.
Właśnie takie rozwiązanie wykorzystuje np. fabryka koncernu Jacobs Douwe Egberts w północnej Holandii. We współpracy z koncernem Veolia, pionierem we wdrażaniu technologii dla gospodarki cyrkularnej, fabryka skutecznie wykorzystuje biomasę nie tylko pozytywnie wpływając na środowisko, ale też pozwalając na oszczędności finansowe. Jak mówi Marianne Mulder odpowiadająca w firmie za komunikację i marketing: "Głównym celem projektu było znalezienie zastosowania dla biomasy powstającej podczas procesu produkcji klienta. Dzięki naszemu rozwiązaniu nie trzeba jej składować i uiszczać w związku z tym specjalnych opłat. Ponadto wykorzystujemy biomasę jako dodatkowe źródło energii podczas wytwarzania pary wodnej, która wspomaga główny proces produkcyjny".
Ale nie tylko fusy po kawie mogą okazać się cennym surowcem, gdy chodzi o ochronę przyrody. Ponowne wykorzystanie tworzyw sztucznych ma znaczenie dla środowiska. Veolia wdraża bowiem innowacyjne technologie recyklingu polipropylenu. "Otrzymujemy od dostawców myty i zmielony polipropylen (PP). Dociera on do nas w postaci czystych płatków plastiku. Te następnie są mielone w odpowiednich silosach, dzięki czemu otrzymujemy prawidłowe wartości ostatecznego produktu. Powstaje on w wyniku zwykłego procesu przebiegającego w wytłaczarkach; tam jest topiony, homogenizowany, a następnie granulowany. Granulat ma wszelkie oczekiwane przez nas i klientów końcowych właściwości" – mówi Gerrit Klein Nagelvoort, menadżer ds. rozwoju biznesu w firmie Veolia Polymers. Jak zaznacza Nagelvoort, ponowne wykorzystanie tworzyw sztucznych nie tylko pozwala na oszczędność energii i paliw, ale powstający dzięki recyklingowi polipropylen znajduje zastosowanie w przemyśle, np. przy produkcji elementów samochodowych, odkurzaczy czy mebli
ogrodowych.
Gospodarka zamkniętego obiegu staje się więc coraz popularniejsza i Polska również mogłaby skorzystać z jej dobrodziejstw. Przychyla się do tej opinii polskie Ministerstwo Środowiska, które chwali rozwiązania pozwalające na odejście od "linearnego" modelu wykorzystania surowców. Kto wie, może już wkrótce i w Polsce, dzięki technologiom opracowanym przez takie firmy jak Veolia, nasze odpady zyskają drugie życie, a naszemu krajowi łatwiej będzie wdrożyć obowiązkowe, ambitne poziomy recyclingu wynikające z czterech przyjętych w lipcu br. dyrektyw.
Poniżej w tabeli wymagany udział recyclingu odpadów w procentach:
oraz dodatkowo obowiązkowy cel składowania maksymalnie 10% odpadów komunalnych w 2035.
Państwa członkowskie mają 2 lata (licząc od 4 lipca br.: wejścia w życie pakietu odpadowego – czterech dyrektyw) na implementację prawa do krajowego porządku prawnego.