Podczas rozmowy, dziennikarka "Gazety Wyborczej" Katarzyna Kubisiowska zauważyła, że w najnowszych wierszach Czesława Miłosza przewija się problem mieszania kwestii wiary z kwestią narodową. Wiersze często poruszają problem stereotypów rodzaju Polak-katolik.
"Zawsze dużo uwagi udzielałem zrostowi religii z narodowością. W pewnym sensie jest to nieuniknione, bo religia nie wisi w abstrakcyjnej przestrzeni. Ale te zrosty, jak wiadomo, powodują bardzo złe skutki" - odpowiedział poeta.
"Traktat teologiczny" to zdaniem Czesława Miłosza wynik "długich, wewnętrznych przygotowań". Pragnie on zerwać z etykietą pisarza religijnego, Miłosz sam o sobie mówi: "Mogę powiedzieć tyle, że w połowie jestem ateistą, w połowie człowiekiem wierzącym".
Czesław Miłosz - opowiadając o swoich rozmyślaniach nad podstawami istnienia człowieka - dużo uwagi poświęcił buddyzmowi, jako drugiej obok chrześcijaństwa religii, która również "pochyla się nad cierpieniem człowieka i w ogóle istot żywych". Mimo tego, że niektóre wiersze Czesława Miłosza zostały włączone do antologii buddyjskich, swoje zainteresowania określa jednak bardziej jako sympatię dla tej religii niż zrozumienie.
"Jestem dość sceptyczny, co do rozumienia religii Wschodu przez umysł zachodni" - podkreśla poeta.
Noblista - pytany przez dziennikarkę "Gazety Wyborczej" - dlaczego w swojej poezji posługuje się tak dużą ilością szyfrów, odpowiada, że jest to jego "protest przeciwko współczesności, w której presja mówienia o sobie i subiektywizacja literatury sięgnęła szczytów". Sam tytuł - "Druga przestrzeń" - to metafora świata zmarłych. Czesław Miłosz podkreśla, że pragnie w ten sposób przywrócić odpowiednie miejsce obrazom życia po śmierci.
"Nie mamy już obrazów, które by przedstawiały życie po śmierci. To jest właśnie ta utracona "druga przestrzeń" - podsumował swoją wypowiedź poeta.
Pełny tekst wywiadu z Czesławem Miłoszem, recenzje tomiku "Druga przestrzeń" oraz wiersz ze zbioru - w "Gazecie Wyborczej".
iar/gazeta wyborcza/smulski/dj
