Początki rozwoju transakcji opcyjnych to lata 70-te XX wieku. Rok 1973 był niezwykle ważny, ponieważ do tego czasu handel opcjami był rozproszony a obroty niewielkie. W roku tym dwaj amerykanie Fisher Black oraz Myron Scholes opublikowali artykuł, w którym przedstawili opracowany przez siebie model wyceny opcji. Do tej pory nie było prostego w użyciu modelu matematycznego, który pozwalałby bez użycia komputerów i skomplikowanych obliczeń otrzymać teoretyczną wartość opcji. Dzięki modelowi Blacka-Scholesa wszystkie obliczenia stały się prostsze i dzięki temu łatwiejszy stał się handel opcjami. W kwietniu 1973 roku ruszyła pierwsza na świecie giełda, na której przedmiotem obrotu stały się wystandaryzowane opcje na akcje. Następne lata to szybki rozwój i wzrost obrotów na rynku opcji, zarówno na giełdach ja również OTC (rynek międzybankowy).
Poniżej przedstawione zostaną podstawowe informacje o opcjach walutowych oraz zasadach na jakich działają.
Istnieją dwa typy opcji walutowych:
Opcja Call jest prawem (nie obowiązkiem) do kupna określonego dobra zwanego instrumentem bazowym (underlying instrument) np. waluty, towaru, papieru wartościowego po z góry określonej cenie (cenie realizacji – strike price) w określonym dniu lub do tego dnia, czyli daty realizacji.
Opcja Put (sprzedaży) jest analogicznym prawem do sprzedaży określonego instrumentu bazowego po z góry określonej cenie – cenie realizacji – w określonym z góry dniu lub do tego dnia. Za nabyte prawo kupujący opcję musi zapłacić cenę określaną jako premia.
Opcje mogą być realizowane w określonym dniu lub do określonego dnia. W zależności od tego parametru opcje określane są jako amerykańskie lub europejskie. Opcję amerykańską można zrealizować przez cały okres jej życia natomiast europejską jedynie w z góry określonym dniu realizacji. Większość opcji giełdowych to opcje amerykańskie, tymczasem na OTC przeważają opcje europejskie.
Możemy powiedzieć, że cena zapłacona za opcje składa się z dwóch składników – wartości wewnętrznej oraz wartości czasowej. Wartość wewnętrzna równa jest kwocie, jaką moglibyśmy zyskać realizując natychmiast naszą opcję (np. jeżeli USD kupowany jest na rynku po 3,8250 a my mamy opcję call z ceną realizacji 3,8000 to wartość wewnętrzna tej opcji jest równa 0,025 zł – realizujemy opcję kupując dolara po 3,8000 i od razu możemy sprzedać go na rynku za 3,8250). Reasumując – opcja call posiada wartość wewnętrzną jedynie wtedy, gdy cena realizacji będzie poniżej aktualnej ceny rynkowej instrumentu bazowego, opcja put, kiedy cena ta będzie powyżej. Zwykle jednak rynkowa cena opcji jest wyższa niż jej wartość wewnętrzna. Ta dodatkowa wielkość powyżej wartość wewnętrznej, jaką uczestnicy rynku gotowi są zapłacić za opcję jest określana jako wartość czasowa (nazywana także wartością zewnętrzną).
Jeżeli opcja posiada wartość wewnętrzną – mówimy, że w danym momencie znajduje się in-the-money (w pieniądzu), opcja nie posiadająca wartości wewnętrznej jest out-of-the-money (poza pieniądzem). Cena opcji znajdującej się out-of-the-money składa się wyłącznie z jej wartości czasowej. Jeżeli w danym momencie rynkowa cena instrumentu bazowego jest równa cenie realizacji mówimy, że opcja jest at-the-money. Wartość czasowa opcji at-the-money jest największa, duża część opcji handlowanych na OTC to właśnie tego typu opcje (cena realizacji opcji ustalana na poziomie kursu Forward).
Czynniki wpływające na cenę opcji:
- cena rynkowa instrumentu bazowego
- cena realizacji
- czas pozostały do dnia realizacji
- oczekiwana zmienność ceny instrumentu bazowego
Zmienność ceny instrumentu bazowego (volatility) ma duży wpływ na cenę opcji – im większa jej wielkość tym większa wartość opcji. W przypadku opcji wyróżniamy kilka typów zmienności:
- Zmienność historyczną – miarę statystyczną obliczaną jako dzienne odchylenie standardowe cen lub zmian cen przeliczone na bazę roczną.
- Zmienność implikowaną – określanej jako przyszłą zmienność cen oczekiwaną przez rynek – wynikającą z poziomu cen opcji, na które zawierane są transakcje.
- Zmienność prognozowaną – przyszłą zmienność cen określaną na podstawie naszych przewidywań np. dot. sytuacji ekonomicznej w kraju.
Ważnym czynnikiem wpływającym na cenę opcji jest też czas pozostały do jej realizacji.
Opcje dają nam możliwość tworzenia różnych strategii, szczególnie zerokosztowych (premie wzajemnie kompensują się). Dzięki ich różnorodności możemy dostosować je do naszych indywidualnych potrzeb. Poniżej kilka przykładów struktur znajdujących się w ofercie Banku Pekao SA:
STRUKTURA SUPER FORWARD
Transakcje tego typu polega na kupnie w przypadku importera lub sprzedaży w przypadku eksportera określone kwoty waluty w określonym momencie przyszłości po kursie minimalnym gwarantowanym lub kursie maksymalnym. Klient nie otrzymuje jednego kursu realizacji transakcji lecz dwa tworzące korytarz w obrębie którego funkcjonuje zabezpieczenie.
W dniu realizacji transakcji klient może się spotkać z następującymi scenariuszami:
- Kurs odniesienia (kurs rynkowy) w dniu rozliczenia znajduje się pomiędzy stawkami minimalną gwarantowaną i maksymalną klient nie ma obowiązku wykonywać żadnej transakcji. Jednak może zamknąć transakcję po preferencyjnym kursie spot z rynku międzybankowego.
- Kurs odniesienia spadnie poniżej lub jest równy kursowi minimalnemu klient zamyka transakcję po kursie minimalnym.
- Kurs rynkowy jest powyżej lub równy kursowi maksymalnemu klient zamyka transakcję po kursie maksymalnym.
Główne zalety transakcji Super Forward to zerowy koszt transakcji (klient przystępując do niej nie płaci premii jak w przypadku opcji walutowych); większa swoboda realizacji (klient otrzymuje korytarz walutowy w obrębie którego może się poruszać). Zawierając transakcję Forward klient otrzymuje jeden kurs który obliguje go do jej realizacji.
_ SUPER FORWARD PRZYKŁAD _
- Strategia eksportowa – klient sprzedaje walutę bankowi
ZAŁOŻENIA:
Kurs rynkowy 1 3,85
Kurs minimalny 3,95
Kurs rynkowy 2 4,05
Kurs maksymalny 4,15
Kurs rynkowy 3 4,25
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 1) 3,85 jest na poziomie niższym niż dolna granica, transakcja z klientem rozliczana jest po kursie minimalnym gwarantowanym. Klient jest zobligowany do sprzedaży kwoty transakcji po kursie minimalnym 3,95.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 2) 4,05 jest pomiędzy kursami granicznymi, klient nie ma obowiązku wykonywać żadnej transakcji. Jednak może zamknąć transakcję po preferencyjnym kursie SPOT z rynku międzybankowego.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 3) 4,25 jest na poziomie wyższym niż górna granica, transakcja z klientem rozliczana jest po kursie maksymalnym gwarantowanym. Klient zobligowany jest do sprzedaży kwoty transakcji po kursie maksymalnym 4,15.
- klient jest importerem – klient kupuje walutę od banku
ZAŁOŻENIA:
Kurs rynkowy 1 3,85
Kurs minimalny 3,95
Kurs rynkowy 2 4,05
Kurs maksymalny 4,15
Kurs rynkowy 3 4,25
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 1) 3,85 jest na poziomie niższym niż dolna granica, transakcja z klientem rozliczana jest po kursie minimalnym gwarantowanym. Klient zobligowany jest do kupna kwoty transakcji po kursie minimalnym 3,95.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 2) 4,05 jest pomiędzy kursami granicznymi, klient nie ma obowiązku wykonywać żadnej transakcji. Jednak może zamknąć transakcję po preferencyjnym kursie SPOT z rynku międzybankowego.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 3) 4,25 jest na poziomie wyższym niż górna granica, transakcja z klientem rozliczana jest po kursie maksymalnym gwarantowanym. Klient zobligowany jest do kupna kwoty transakcji po kursie maksymalnym 4,15.
STRUKTURA FORWARD PLUS
Polega na kupnie/sprzedaży określonej kwoty waluty w określonym momencie pryszłości po określonym kursie nazywanym kursem Forward Plus. W transakcji tej występuje efekt dzwigni (przy zaistnieniu pewnych okoliczności rynkowych klient realizuje transakcje na podwojoną kwotę)
W dniu realizacji transakcji klient może się spotkać z następującymi scenariuszami:
- W przypadku sprzedaży przez Klienta waluty - kiedy kurs odniesienia (kurs rynkowy):
• jest niższy od kursu terminowego (kursu Forward Plus) – Bank realizuje transakcję po kursie terminowym na kwotę określoną w umowie,
• jest równy lub wyższy od kursu terminowego (kursu Forward Plus) – Bank realizuje transakcję po kursie terminowym na kwotę dwa razy większą niż określona w umowie,
- W przypadku kupna przez Klienta waluty - kiedy kurs odniesienia (kurs rynkowy):
• jest wyższy od kursu terminowego (kursu Forward Plus) - Bank realizuje transakcję po kursie terminowym na kwotę określoną w umowie,
• jest równy lub niższy od kursu terminowego (kursu Forward Plus) – Bank realizuje transakcję po kursie terminowym na kwotę dwa razy większą niż określona w umowie.
Główną zaletą struktury Forward Plus jest to, że klient otrzymuje lepszy kurs niż w przypadku zawierania zwykłej transakcji Forward, musi się jednak liczyć, że w pewnych sytuacjach będzie musiał realizować transakcję na podwojoną kwotę. Nie jest to jednak czynnik niekorzystny dla klienta ponieważ przystępując do transakcji może zabezpieczyć jedynie połowę jej kwoty (a w przypadku niekorzystnego rozwoju sytuacji na rynku korzystać z pełnego zabezpieczenia).
_ FORWARD PLUS PRZYKŁAD _
- Strategia eksportowa – klient sprzedaje walutę bankowi
ZAŁOŻENIA:
Kurs rynkowy 1 3,95
Kurs Forward Plus 4,05
Kurs rynkowy 2 4,15
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 1) 3,95 jest poniżej kursu Forward Plus, Bank kupuje od klienta pojedynczą kwotę transakcji po kursie 4,05.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 2) 4,15 jest powyżej kursu Forward Plus, Bank kupuje od klienta podwojoną kwotę transakcji po kursie 4,05.
- Strategia importowa – klient kupuje walutę od banku
ZAŁOŻENIA:
Kurs rynkowy 1 3,95
Kurs Forward Plus 4,05
Kurs rynkowy 2 4,15
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 1) 3,95 jest poniżej kursu Forward Plus, Bank sprzedaje klientowi podwojoną kwotę transakcji po kursie 4,05.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 2) 4,15 jest powyżej kursu Forward Plus, Bank sprzedaje klientowi pojedynczą kwotę transakcji po kursie 4,05.
STRUKTURA SUPER FORWARD PLUS
Transakcja ta polega na kupnie/sprzedaży określonej kwoty waluty w określonym momencie przyszłości po kursie gwarantowanym minimalnym lub maksymalnym (podobnie jak w przypadku transakcji SUPER FORWARD) jednocześnie w sytuacji zaistnienia pewnych okoliczności rynkowych klient zobowiązuje się do zawarcia transakcji na podwojoną kwotę (tak jak w przypadku transakcji FORWARD PLUS).
W dniu realizacji transakcji klient może się spotkać z następującymi scenariuszami:
W przypadku, gdy kurs odniesienia (kurs rynkowy), w dniu realizacji transakcji Super Forward Plus, której przedmiotem jest sprzedaż przez Klienta waluty:
• znajduje się pomiędzy kursem minimalnym gwarantowanym a maksymalnym - umowa ulega rozwiązaniu bez wzajemnych zobowiązań między stronami
• jest równy lub niższy od kursu minimalnego gwarantowanego – Bank realizuje transakcję po kursie minimalnym na kwotę określoną w umowie
• jest równy lub wyższy od kursu maksymalnego – Bank realizuje transakcję po kursie maksymalnym na kwotę dwa razy większą niż określona w umowie.
W przypadku, gdy kurs odniesienia (kurs rynkowy), w dniu realizacji transakcji Super Forward Plus, której przedmiotem jest kupno przez Klienta waluty:
• znajduje się pomiędzy kursem minimalnym gwarantowanym a maksymalnym - umowa ulega rozwiązaniu bez wzajemnych zobowiązań między stronami
• jest równy lub niższy od kursu minimalnego gwarantowanego – Bank realizuje transakcję po kursie minimalnym na kwotę dwa razy większą niż określona w umowie
• jest równy lub wyższy od kursu maksymalnego – Bank realizuje transakcję po kursie maksymalnym na kwotę określoną w umowie.
_ SUPER FORWARD PLUS PRZYKŁAD _
- Strategia eksportowa – klient sprzedaje walutę bankowi
ZAŁOŻENIA:
Kurs rynkowy 1 3,85
Kurs minimalny 3,95
Kurs rynkowy 2 4,05
Kurs maksymalny 4,15
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 1) 3,85 jest na poziomie niższym niż dolna granica, Bank kupuje od klienta pojedynczą kwotę transakcji po kursie minimalnym gwarantowanym 3,95. Klient jest zobligowany do zawarcia transakcji.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 2) 4,05 jest pomiędzy kursami granicznymi, klient nie ma obowiązku wykonywać żadnej transakcji. Jednak może zamknąć transakcję po preferencyjnym kursie SPOT z rynku międzybankowego.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 3) 4,25 jest na poziomie wyższym niż górna granica, transakcja z klientem rozliczana jest po kursie maksymalnym. Klient zobligowany jest do sprzedaży podwojonej kwoty transakcji po kursie maksymalnym 4,15.
- Strategia importowa – klient kupuje walutę od banku
ZAŁOŻENIA:
Kurs rynkowy 1 3,85
Kurs minimalny 3,95
Kurs rynkowy 2 4,05
Kurs maksymalny 4,15
Kurs rynkowy 3 4,25
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 1) 3,85 jest na poziomie niższym niż dolna granica, transakcja z klientem rozliczana jest po kursie minimalnym gwarantowanym. Klient zobligowany jest do kupna podwojonej kwoty transakcji po kursie 3,95.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 2) 4,05 jest pomiędzy kursami granicznymi, klient nie ma obowiązku wykonywać żadnej transakcji. Jednak może zamknąć transakcję po preferencyjnym kursie SPOT z rynku międzybankowego.
- Jeżeli w dniu realizacji kurs odniesienia (kurs rynkowy 3) 4,25 jest na poziomie wyższym niż górna granica, Bank sprzedaje klientowi pojedynczą kwotę transakcji po kursie maksymalnym. Klient zobligowany jest do kupna kwoty transakcji po kursie maksymalnym 4,15.
Zrozumienie mechanizmów kształtowania się kursów walutowych jest dla wielu firm bardzo trudne, dlatego powinny one korzystać z usług pomagających ograniczać ryzyko a wszelkie wątpliwości i pytania związane z jego zabezpieczaniem kierować do ekspertów.
Mechanizmy działania struktur zabezpieczających ryzyko kursowe zostaną bliżej omówione na konferencji pt: „Hedging – efektywne zabezpieczanie ryzyka rynkowego w przedsiębiorstwie” na której jednym z ekspertów będzie Bank Pekao SA Konferencja odbędzie się 5 marca 2003 r. w Hotelu Marriott.