Jan Żaryn: dzięki Kościołowi Polacy wygrali potyczkę z totalitaryzmami

Żaryn podkreślił, że cel publikacji zawiera się w jej tytule. _ Kościół, naród, człowiek _ - za tymi pojęciami kryją się ważne dla mnie pojęcia. Ten tytuł stanowi moje własne wyznanie, zarówno historyczne, jak i światopoglądowe" - mówił historyk przypominając, że tytuł jego najnowszej książki nawiązuje do tytułu broszury autorstwa Romana Dmowskiego z 1927 r. _ Kościół, naród i państwo _.

Jak podkreślił badacz dziejów Kościoła i ruchu narodowego, choć XX-wieczne dzieje Polski obfitowały w tragiczne wydarzenia, to Polacy - jako naród - wygrali potyczkę z totalitaryzmami. _ Wygraliśmy dlatego, że zachowaliśmy wiarę. Kościół dawał nam poczucie sensu życia, a jest nim ochrona prawa człowieka do życia. Jednostka jest najważniejsza dla nauczania Kościoła i funkcjonowania wspólnoty narodowej _ - tłumaczył historyk. Według niego, to właśnie postawa Kościoła w trudnych dla Polaków okresach wpłynęła na fakt zachowania przez nich tożsamości narodowej. _ Dzięki temu wygraliśmy z próbą odczłowieczenia człowieka (...). Oba totalitaryzmy chciały z nas uczynić niewolników, a do tego nie doszło _ - przypomniał autor prezentowanej książki.

W publikacji znajdują się artykuły o szczególnie istotnych - w ujęciu Żaryna - postaciach dla najnowszej historii Polski. _ Historie konkretnych Polaków wydają mi się najciekawsze, ponieważ poprzez te jednostki rozpoznajemy siebie dużo lepiej jako naród, który przeszedł XX wiek po rafach bardzo trudnych do przeskoczenia _ - mówił historyk.

Jeden z esejów opowiada o żołnierzu Narodowych Sił Zbrojnych Jerzym Olgierdzie Iłłakowiczu oraz jego rodzinie, która w czasach II wojny światowej zachowała niezłomną postawę. _ Polskość była właśnie w tych ludziach _ - podkreślił Żaryn. Przypomniał, że kuzynką Iłłakowiczów była pisarka Kazimiera Iłłakowiczówna, która - z racji nazwiska - była w czasach PRL-u inwigilowana przez służby komunistyczne.

Wśród innych postaci opisanych w książce jest także ks. Marceli Nowakowski, w czasie okupacji niemieckiej proboszcz Kościoła Najświętszego Zbawiciela w Warszawie. _ - To była wspaniała postać, świetny mówca. Jego kazania w kościele były świetnie przygotowane, także pod względem retorycznym. Aleksander Zelwerowicz, dyrektor szkoły teatralnej, posyłał adeptów sztuki aktorskiej na msze do Kościoła Najświętszego Zbawiciela i to była +lekcja zadana+. Mieli uczestniczyć w mszy, żeby słuchać tegoż kapłana i od niego się uczyć, co to znaczy być aktorem _ - mówił Żaryn. Przypomniał, że kapłana spotkał tragiczny los - został zamordowany przez Niemców w 1940 r., prawdopodobnie w Palmirach.

W książce zamieszczono także wspomnienia o prezydencie Lechu Kaczyńskim, prezesie IPN-u Januszu Kurtyce, działaczce Solidarności Annie Walentynowicz i podsekretarzu stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Tomaszu Mercie - wszyscy zginęli w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r.

Najważniejszą postacią XX-wiecznej historii Polski jest jednak dla Żaryna prymas Stefan Wyszyński. _ To była postać doskonale czująca tę wielką sprawę pod tytułem +Polska+ _. Jak przypomniał badacz, UB zainteresowało się Wyszyńskim już w 1946 r. _ - Ile pracy, ilu funkcjonariuszy, ile podsłuchów, ile w ogóle zaangażowania aparatu bezpieczeństwa, żeby ponad 30 lat tępić jednego człowieka? _ - pytał Żaryn. Dodał, że w książce znajduje się szkic poświęcony prymasowi, w którym zawarte są informacje na temat mało znanych faktów z jego życia, m.in. jego dwukrotnego kandydowania do Pokojowej Nagrody Nobla.

Autor publikacji powiedział, że stanowi ona w pewnym sensie jego osobistą wykładnię stosunku do najnowszych dziejów Polski, podkreślając, że chciałby, aby książka była zachętą dla czytelników do odpowiedzenia sobie na pytanie _ kim jestem? _. Zdaniem Żaryna, znalezienie odpowiedzi na to pytanie ułatwia znajomość ojczystych dziejów.

_ - Historia jest nam niezbędna. Ta niezbędność jest porównywalna do powietrza. Tak jak jest ono nam potrzebne do życia, abyśmy biologicznie funkcjonowali (...), tak intelektualnie, etycznie, duchowo jesteśmy ludźmi tylko i wyłącznie wtedy, kiedy mamy w sobie naszą historię (...). Zatem po co nam historia? Po to, aby się odnaleźć w przestrzeni własnego życia, a także życia swojej rodziny, narodu i Kościoła _ - reasumował historyk.

Książkę _ Kościół, naród, człowiek, czyli opowieść optymistyczna o Polakach w XX wieku _ opublikowało Wydawnictwo Neriton.