Pomnik słynnego filantropa Erazma Jerzmanowskiego, wykonany według projektu prof. Stefana Dousy, odsłonięto w niedzielę w Krakowie-Prokocimiu.
Uroczystość odbyła się z okazji dwudziestolecia Towarzystwa Przyjaciół Prokocimia im. Erazma i Anny Jerzmanowskich i sto pierwszej rocznicy śmierci Erazma Józefa Jerzmanowskiego.
Pomnik stanął w parku im. Erazma i Anny Jerzmanowskich. Jego budowa została sfinansowana ze środków Miasta Krakowa.
Erazm Jerzmanowski, ur. 1844 w Tomisławicach w Kaliskiem, zm. 7 lutego 1909 w Prokocimiu. Był dziewiętnastoletnim uczestnikiem powstania styczniowego, pochodzącym z ziemiańskiej rodziny spod Kalisza. Po studiach w Paryżu, jako inżynier, został wysłany w 1873 r. przez francuskie przedsiębiorstwo gazownicze do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Tam, dzięki własnym wynalazkom i niezwykłej przedsiębiorczości, "oświetlił Amerykę" - jak się o nim mówi - dorabiając się w ciągu trzynastu lat na amerykańskiej ziemi wielkiej fortuny.
Jerzmanowski przybył do Prokocimia z Nowego Jorku w 1896 r. W rodzinnych stronach dał się poznać jako wielki społecznik i filantrop - sfinansował m.in. założenie Towarzystwa Szkół Ludowych w Krakowie (Towarzystwo w Prokocimiu wybudowało dom z biblioteką i kinem), wspomagał wiele instytucji oświatowych i społecznych.
Własnym kosztem wybudował nieistniejący już dziś budynek szkoły w Prokocimiu, założył Kółko Rolnicze, był zwolennikiem budowy kolonii kolejarskiej na terenie wsi. Na mocy testamentu Jerzmanowskiego Akademia Umiejętności w Krakowie otrzymała 365 kilogramów złota na utworzenie Fundacji im. Erazma i Anny Jerzmanowskich i przyznawanie stypendiów zwanych Polskim Noblem.
Zgodnie z zapisem, nagrodę mógł otrzymać tylko Polak i katolik, pochodzący z przedrozbiorowych terenów Polski, naukowiec, twórca kultury lub społecznik. Nagrody wypłacano corocznie - stypendia w wysokości czterdziestu tysięcy koron każda. Suma ta pozwalała na swobodną pracę twórczą przez wiele lat. Laureaci wybierani byli przez PAU. W gronie laureatów znaleźli się m.in.: kard. Adam Sapieha, Henryk Sienkiewicz, Jan Kasprowicz, Ignacy Paderewski.
W 1989 r. powstało w Krakowie-Prokocimiu Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia im. Erazma i Anny Jerzmanowskich. Staraniem Towarzystwa udało się proklamować rok 2009 rokiem Jerzmanowskiego, w związku z setną rocznicą jego śmierci, a usiłowania Polskiej Akademii Umiejętności o przywrócenie "Nagrody Erazma i Anny Małżonków Jerzmanowskich" doprowadziły do ufundowania tej nagrody przez Województwo Małopolskie. Ma być ona przyznawana każdego roku, zgodnie z testamentem Jerzmanowskiego - za działalność literacką, naukową i humanitarną. W 2009 r. laureatką reaktywowanej nagrody Erazma i Anny Jerzmanowskich została Janina Ochojska-Okońska. (PAP)
hp/ gma/
