Czym są środki ochrony indywidualnej i kiedy należy je stosować?

Środki ochrony indywidualnej zgodnie z definicją to wszelkiego rodzaju sprzęt, który jest przeznaczony do używania lub noszenia przez pracowników w celu ich ochrony przed różnego rodzaju zagrożeniami i niebezpiecznymi czynnikami występującymi na danym stanowisku pracy. Zadaniem środków ochrony osobistej jest natomiast zapewnienie podstawowego bezpieczeństwa w miejscu pracy. 

Środki ochrony indywidualnej można podzielić ze względu na to, którą część ciała będą skutecznie chronić przed niebezpiecznymi czynnikami z zewnątrz. Jakie są środki ochrony indywidualnej?

• środki ochrony kończyn - m.in. obuwie ochronne, ochraniacze stóp,
• środki ochrony głowy - m.in. hełmy, 
• środki ochrony twarzy i oczu - m.in. gogle ochronne, okulary, 
• środki ochrony słuchu - m.in. nauszniki, wkładki przeciwhałasowe, 
• środki ochrony układu oddechowego - m.in. kombinezony gazoszczelne, maski, filtry. 

Do środków ochrony indywidualnej zaliczamy także urządzenia, wyposażenie ochronne oraz zespoły urządzeń, których celem jest ochrona pracownika przed niebezpiecznymi czynnikami. Warto wspomnieć o tym, że do tego typu środków ochronnych nie będziemy zaliczać m.in. mundurów, wyposażenia stosowanego przez wojsko, policję, czy też służby ratownicze.  

Zasady doboru i stosowanie środków ochrony indywidualnej przez pracowników w Unii Europejskiej określa dyrektywa Rady 89/656/EWG. Obowiązek pracodawcy dotyczący zapewnienia pracownikom środków ochrony został zaś określony w zapisach Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku - Kodeks pracy.

Stosowanie do jego treści "Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz przekazywać mu informacje o sposobach posługiwania się tymi środkami". 

Ponadto zgodnie z art. 2379 § 1 kp pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie stosuje środków ochrony indywidualnej przewidzianych do używania na danym stanowisku. Za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi mogą grozić kary.

Zasady odnoszące się do stosowania środków ochrony indywidualnej zostały określone w załączniku nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Stosownie do jego treści środki ochrony osobistej powinny być wykorzystywane w sytuacjach, w których nie ma możliwości uniknięcia zagrożeń lub nie ma możliwości ich wystarczającego ograniczenia za pomocą środków ochrony zbiorowej, lub odpowiedniej organizacji pracy. 

Środki ochrony indywidualnej w Polsce są udostępniane nieodpłatnie przez pracodawcę. Muszą one również spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności potwierdzone certyfikatem CE. Środki ochrony indywidualnej przeznaczone dla pracowników powinny:

• być odpowiednio dobrane do istniejącego na danym stanowisku zagrożenia,
• brać pod uwagę ergonomię pracy i stan zdrowia pracownika,
• brać pod uwagę warunki istniejące w miejscu pracy,
• mieć możliwość dopasowania ich względem siebie bez zmniejszania ich właściwości ochronnych. 

Środki ochrony indywidualnej powinny zostać przekazane do osobistego użytku. Możliwe jest stosowanie ich przez więcej niż jedną osobę, niemniej jednak może mieć to miejsce wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach i pod warunkiem że zastosowane zostały działania wykluczające negatywny wpływ takiego użytkowania na zdrowie lub higienę pracowników. 

Pracodawca ma także obowiązek zapewnienia prawidłowego działania i higienicznego stanu środków ochrony indywidualnej. Oznacza to więc, że to po stronie pracodawcy leży przeprowadzenie niezbędnych działań naprawczych, konserwacja (pranie) oraz wymiana zużytych części wykorzystywanych w środkach ochronnych przekazanych pracownikom. 

Zgodnie z przepisami prawa pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez odpowiedniego wyposażenia w środki ochrony indywidualnej. Jeżeli pracodawca nie zapewni pracownikowi środków ochronnych, wówczas może zostać ukarany wysokimi karami grzywny.

Ponadto zgodnie z art. 108 k.p., jeżeli pracownik nie wykorzystuje powierzonych mu środków ochrony indywidualnej, pracodawca może zastosować wobec niego karę upomnienia lub karę nagany.