Każdy, kto ucieka ze swojego kraju w obawie przed wojną, prześladowaniami, łamaniem praw człowieka, staje się uchodźcą. Status uchodźcy jedynie potwierdza ten fakt.
Jak wygląda procedura uchodźcza w Polsce?
Jak wygląda procedura ubiegania się o status uchodźcy? Wszystko zaczyna się od złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, który przyjmuje Straż Graniczna. W takim wniosku powinny znaleźć się imię i nazwisko cudzoziemca, ostatnie miejsce zamieszkania oraz miejsce ostatnio podjętej pracy. Informacja o odbyciu służby wojskowej, znane uchodźcy języki oraz informacja, w jakim języku ma odbyć się rozmowa ws. udzielenia ochrony.
Należy także zawrzeć informacje na temat stanu zdrowia, informacje o opuszczaniu kraju w czasie ostatnich pięciu lat oraz powodu opuszczenia ojczystego kraju. W tym celu cudzoziemiec może dołączać do materiałów postępowania ważne dowody potwierdzające, że rzeczywiście w ojczyźnie grozi mu niebezpieczeństwo. Do wniosku powinno się dołączyć aktualne fotografie wnioskodawcy i osób, których dokument dotyczy. Wniosek można zaś składać w imieniu członków rodziny, np. małżonka albo dziecka. Przyznany status uchodźcy obejmuje również małoletnie dziecko takiej osoby.
Następnie pracownicy Straży Granicznej przeprowadzają wstępną rozmowę, podczas której sprawdzają tożsamość uchodźcy raz jego powód opuszczenia kraju pochodzenia. Taka rozmowa powinna odbyć się w języku zrozumiałym dla obu stron, dlatego Straż ma obowiązek zapewnić uchodźcy tłumacza. Formularz z niezbędnymi informacjami mundurowi przekazują Urzędowi ds. Cudzoziemców.
Kolejny etap to punkt recepcyjny, w którym cudzoziemiec otrzymuje niezbędną pomoc, przechodzi badania lekarskie, może zwrócić się o pomoc socjalną, Może wystąpić także o tzw. połączenie z rodziną, jeśli w Polsce zamieszkuje członek rodziny. Następnie osoba kierowana jest do otwartego ośrodka dla cudzoziemców, gdzie ma zapewnione zakwaterowanie, wyżywienie, naukę języka polskiego i jednorazową pomoc finansową. Istnieje także możliwość przebywania poza ośrodkiem. Wówczas jednak uchodźca otrzymuje niewielkie świadczenia, za które musi opłacić sobie miejsce zamieszkania, wyżywienie czy naukę języka polskiego.
Procedura przyznania ochrony międzynarodowej powinna trwać 6 miesięcy, jednak często przedłuża się nawet dwukrotnie. Każdemu cudzoziemcowi, który składa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, wydawany jest specjalny dokument zwany TZTC. Jest to tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca, które uprawnia taką osobę do pobytu w Polsce. Cudzoziemiec przez pierwsze 6 miesięcy nie może podjąć pracy na terenie Polski.
Decyzję o przyznaniu statusu uchodźcy lub o udzieleniu ochrony uzupełniającej podejmuje Szef Urzędu ds. Cudzoziemców. Warto wspomnieć, że taki wniosek może złożyć również cudzoziemiec, który przebywa w Polsce, ale w trakcie tego pobytu zaczął obawiać się powrotu do swojej ojczyzny.
Jakie prawa daje status uchodźcy?
Średni czas oczekiwania na przyznanie (bądź nieprzyznanie) statusu uchodźcy to 14 miesięcy. Po otrzymaniu decyzji o nadaniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej należy odebrać kartę pobytu potwierdzającą tożsamość i legalny pobyt w Polsce. Karta wydawana jest na 3 lata (w przypadku nadania statusu uchodźcy) i 2 lata (w przypadku ochrony uzupełniającej). Takie osoby mogą również złożyć wniosek o udzielenie indywidualnego programu integracyjnego.
Po dokonanej procedurze uchodźca może podejmować pracę na takich samych zasadach jak obywatele Polski. Dotyczy to również osób, które uzyskały prawo do ochrony uzupełniającej albo prawo pobytu w Polsce ze względów humanitarnych. Uchodźca otrzymuje pomoc w celu wspierania procesu jego integracji ze społeczeństwem.
Osoby objęci ochroną międzynarodową i ich małżonkowie mają także prawo zarejestrować się jako bezrobotni w polskich Urzędach Pracy. Mogą korzystać z praw przysługujących innym obywatelom Polski, takich jak korzystanie z zasiłków i innych świadczeń przeznaczonych dla osób bezrobotnych (z wykluczeniem rodzin uchodźców), świadczeń społecznych czy opieki zdrowotnej. Dostępny jest dla nich system oświaty. Mogą prowadzić działalność gospodarczą.
Przyjmowanie uchodźców w wyjątkowej sytuacji konfliktu w Ukrainie
W odpowiedzi na wyjątkową sytuację w Ukrainie władze Polski postanowiły maksymalnie uprościć procedury i zaoferować dodatkową pomoc, tak aby każdy, kto szuka schronienia w Polsce, mógł je otrzymać. Obywatele Ukrainy mogą liczyć na pomoc i ułatwienia na granicach. Przykładowo nie muszą mieć niezbędnych dokumentów tożsamości. Nie muszą także rejestrować się w punktach recepcyjnych ani martwić się o formalności.
Każdy Obywatel Ukrainy, który będzie chciał przekroczyć polską granicę, zostanie wpuszczony. Ukraińcom, którym kończy się legalnym pobyt w Polsce, zostanie on przedłużony, tak aby nie byli zmuszeni opuszczać kraju. Uchodźcy mogą też liczyć na darmową pomoc medyczną. W miejscach recepcyjnych zorganizowano pomoc medyczną, wyżywienie, noclegi i wsparcie w poszukiwaniu tymczasowego mieszkania. Polski Fundusz Rozwoju udostępnia potrzebującym Ukraińcom mieszkania.
W punktach Ukraińcy mogą składać wnioski o ochronę międzynarodową. Docelowo mają one być uruchomione we wszystkich województwach w Polsce. Dla uchodźców uciekających przed wojną uruchomiono również darmowe przejazdy pociągami czy komunikację miejską.
W obliczu dynamicznie zmieniającej się sytuacji polski rząd przygotowuje specustawę, która ułatwi Ukraińcom szybsze podjęcie pracy w naszym kraju. Polski rynek pracy ma zaoferować kobietom oraz matkom zatrudnienie. Obywatele legalnie przebywający w Polsce będą mieli także dostęp do świadczeń rodzinnych. Dzieci uchodźców otrzymają możliwość pójścia do polskich szkół. Państwo polskie
Obcokrajowców ze wschodu wciąż przybywa. Rząd spodziewa się nawet miliona, dlatego maksymalnie upraszcza formalności, aby każdy, kto chce uciekać przed rosyjską agresją, mógł uzyskać azyl w Polsce. Wielu zadaje sobie więc pytanie, jak pomóc uchodźcom z Ukrainy. Obecnie wpuszczanie Ukraińców i Ukrainek do kraju odbywa się na specjalnych warunkach. Wciąż jednak uchodźcy mogą składać wnioski i starać się o przyznanie statusu i ochrony międzynarodowej.