Biuro Informacji Kredytowej. Co warto wiedzieć?

BIK, czyli Biuro Informacji Kredytowej to instytucja powołana w 1997 roku przez Związek Banków Polskich po to, aby minimalizować ryzyko kredytowe i zwiększyć bezpieczeństwo obrotu środkami pieniężnymi. BIK umożliwia sprawdzenie informacji dotyczących wszystkich aktualnych i historycznych zobowiązań kredytowych klientów banków oraz SKOK-ów. Dzięki danym przekazywanym do biura powstaje baza wspomagająca ocenę zdolności kredytowej.

Warto wiedzieć, w jaki sposób gromadzone są te dane, jaki zakres obejmują i jak uzyskać do nich dostęp. Okazuje się bowiem, że dziewięćdziesiąt procent zgromadzonych informacji w BIK to pozytywne dane dotyczące historii kredytobiorców. Dlatego dobrze pamiętać o tym, że fakt obecności w bazie może być mocnym argumentem podczas negocjowania warunków umowy kredytowej.

Banki oraz SKOK-i we wnioskach i umowach korzystają z zapisu, w którym klient wyraża zgodę na przetwarzanie danych osobowych i przekazywanie danych do BIK. Jeśli staramy się o kredyt, to nie ma możliwości niewyrażenia zgody na przekazanie informacji, ponieważ jest to ustawowe uprawnienie banków i instytucji upoważnionych do udzielania kredytów.

Odmowa wiąże się z tym, że wniosek nie będzie rozpatrywany. Tak więc dane do bazy BIK trafiają w momencie składania wniosku kredytowego oraz po zaciągnięciu zobowiązania. Następnie dane te aktualizowane są przynajmniej raz w miesiącu przez okres trwania finansowania.

W ramach systemu wymiany informacji banki przekazują do Biura Informacji Kredytowej dane dotyczące zarówno klientów indywidualnych, jak i przedsiębiorców. Zakres gromadzonych danych obejmuje:

• dane osobowe,
• wszelkie informacje na temat stanu zobowiązań kredytowych (w tym rodzaj kredytu, liczba kredytów, kwoty pozostające do spłaty oraz ewentualne zaległości). Ważnym elementem gromadzonych informacji jest również terminowość spłat.
• dane dotyczące wysokość zadłużenia przeterminowanego,
• informacje o dotychczasowych działaniach windykacyjnych i egzekucyjnych.

Zatem wbrew powszechnej opinii, gromadzone są zarówno dane pozytywne jak i negatywne, dotyczące spłaty zobowiązań. Dodatkowo BIK gromadzi informacje na temat udzielonych poręczeń, co wpływa na ocenę zdolności kredytowej i analizy ryzyka kredytowego klienta.

BIK działa na zasadzie wzajemności – dostęp do bazy danych mają te podmioty, które takich informacji same dostarczają. Ponadto Buro Informacji Kredytowej może zbierać i udostępniać wydawcom elektronicznych instrumentów płatniczych informacje dotyczące posiadaczy tych instrumentów, korzystających z nich w sposób niezgodny z umową (np. udostępniają karty płatnicze osobom trzecim). Za zgodą osoby, której dotyczą konkretne dane, informacje zgromadzone w BIK mogą zostać również przekazane innym podmiotom finansowym.

Zakres informacji gromadzonych przez BIK obejmuje tylko i wyłącznie zobowiązania z tytułu kredytów gotówkowych, hipotecznych, debetach czy też zobowiązaniach na kartach kredytowych. W żadnym wypadku nie jest to rejestr nierzetelnych konsumentów i przedsiębiorców. Ci, którzy nieterminowo regulują zobowiązania z tytułu opłacania rachunków za energię, telefon lub płatności leasingu, mandatów czy też faktur, mogą znajdować się w rejestrze prowadzonym przez biura informacji gospodarczej. Tego rodzaju dane przekazywane są przez podmioty współpracujące z BIG.

Obecnie Biuro Informacji Kredytowej współpracuje z jednym biurem informacji gospodarczej – BIG InfoMonitor S.A. Obecność kredytobiorcy w takim rejestrze dłużników może wiązać się z pogorszeniem oferty warunków kredytowania.

Informacje przekazane do biura są przetwarzane i udostępniane w formie raportów kredytowych wraz z ocenami punktowymi, będącymi miarą ryzyka kredytowego związanego z klientem. Natomiast celem działania biura jest wsparcie procesu podejmowania decyzji kredytowych. Sporządzane raporty przez BIK oraz historia kredytobiorcy dostarczają informacji, na podstawie których bank może określić rzetelność oraz obecną sytuację klienta.

Z kolei dla innych instytucji kredytowych, pozytywna historia kredytowa jest informacją, że nie ma obaw co do naszej wiarygodności i tym samym chętniej mogą udzielić nam kredytu. Dzięki obecności w bazie proces przyznawania kredytu może być prostszy i szybszy, a dodatkowo łatwiej o uzyskanie korzystniejszych warunków kredytowania.

Do wyliczania ocen punktowych, BIK stosuje model scoringowy opierający się na danych zgromadzonych w bazie. Nie jest to nic innego jak określanie za pomocą narzędzi statystycznych prawdopodobieństwa wystąpienia prognozowanego zdarzenia. W ramach metody scoringowej przyznawane są punkty. Im więcej punktów, tym niższe ryzyko kredytowe związane z klientem. Wysoka ocena punktowa oznacza również większe prawdopodobieństwo, że klient będzie terminowo spłacał swoje zobowiązania. Warto podkreślić, że w metodzie stosowanej przez BIK nie są uwzględniane informacje dotyczące stanu cywilnego, wykształcenia, rodzaju umowy o pracę, prowadzenia działalności gospodarczej itp.

Jednym z elementów raportów BIK są szczegółowe informacje o liczbie rachunków kredytowych w podziale na rachunki zamknięte oraz otwarte. Rachunki te charakteryzują się statusem płatności. Wyróżnia się następujące statusy płatności tych rachunków: zaległość 0-30 dni, 31-90 dni, 91-180 dni oraz powyżej 180 dni. Z perspektywy oceny scoringowej, opóźnienie płatności raty kredytu do 30 dni nie ma istotnego wpływu na przyznawane punkty, ponieważ termin ten mieści się w pierwszym przedziale. Ponadto wyróżniane są również statusy takie jak _ Windykacja _, _ Egzekucja _, _ Odzyskany _, _ Umorzony _. Im gorszy status płatności, tym mniej punktów zostanie przyznanych.

Informacje przekazane do BIK przechowywane są do momentu terminowej spłaty zobowiązania oraz dodatkowo, na podstawie zgody wyrażonej przez klienta, przez okres nie dłuższy niż 5 lat. Ułatwia to bankom podjęcie szybszej decyzji o udzieleniu kolejnego kredytu. Należy podkreślić, że dane mogą być również gromadzone przez okres do 5 lat bez zgody klienta w przypadku, gdy zobowiązania nie były regulowane lub okres zwłoki w spłacie był dłuższy niż 60 dni.

Co ważne, dane te przekazywane są do BIK dopiero po upływie kolejnych 30 dni od momentu poinformowania klienta przez bank o zamiarze przekazania tych danych bez wyrażenia zgody pod warunkiem, że w tym czasie nie nastąpiło uregulowanie zobowiązania.

Dodatkowo na podstawie Ustawy Prawo bankowe informacje dotyczące zobowiązań wszystkich klientów mogą być przetwarzane przez BIK przez okres 12 lat od wygaśnięcia zobowiązania dla celów stosowania przez banki metod statystycznych. Przypadek ten nie wymaga od banku uzyskania zgody na przetwarzanie danych, a gromadzone w tym celu dane nie mają wpływu na ocenę wiarygodności kredytowej.

Wbrew powszechnej opinii, dostęp do informacji na temat zobowiązań zgromadzonych w Biurze Informacji Kredytowej mają również klienci, których te dane dotyczą. Można to zrobić za pomocą raportu BIK. Jest to podsumowanie historii kredytowej oraz innych zobowiązań finansowych. Co znajdziemy w raporcie BIK?

• historię zobowiązań kredytowych i finansowych (z bazy BIG InfoMonitor),
• historię poszczególnych rat kredytu i innych zobowiązań,
• wskaźnik sytuacji płatniczej,
• scoring, czyli ocenę punktową BIK.

Aby pobrać raport, należy założyć konto w portalu BIK, uzupełnić swoje dane oraz potwierdzić swoją tożsamość. Każda osoba może raz na 6 miesięcy wnioskować o bezpłatne udostępnienie kopii danych poprzez złożenie wniosku o wydanie kopii w Centrum Obsługi Klienta BIK, przesłanie wniosku pocztą lub drogą elektroniczną (w tym przypadku będziemy jednak potrzebować podpisu kwalifikowanego) lub poprzez złożenie wniosku za pomocą konta w serwisie BIK.pl.

Innym, szybszym sposobem jest zamówienie raportu przez stronę internetową za 39 zł lub pakietu 6 raportów wraz z alertami BIK na 12 miesięcy za 99 zł. Ponadto w 2021 roku BIK udostępnił aplikację mobilną, która zapewnia klientom bieżący dostęp do historii kredytowej. Klient do wyboru ma wariant podstawowy i rozszerzony, w którym dostaje nielimitowany dostęp do raportu BIK. Oba warianty zawierają również alerty.

Warto sprawdzać, jakie informacje na nasz temat posiada BIK, po to, aby upewnić się, że nie ma żadnych zaległości albo zweryfikować, czy przekazane przez banki (lub SKOK-i) dane do biura są prawidłowe i aktualne. Warto zaznaczyć, że to właśnie te instytucje jako dysponenci i pierwotni administratorzy są jedynymi podmiotami uprawnionymi do modyfikacji bazy.

W związku z powyższym, jeśli w ocenie banku lub SKOK-u zaistnieje do tego podstawa prawna, lub faktyczna - dane te mogą być skorygowane (gdy są niepoprawne lub nieaktualne) lub usunięte tylko na pisemny wniosek tego banku, lub SKOK-u, natomiast BIK zobowiązany jest do ich zaktualizowania. Usunięcie danych dotyczących spłaconych zobowiązań z bazy biura odbywa się na podstawie wycofania zgody klienta udzielonej bankowi na przetwarzanie danych w BIK.

Gromadzenie danych przez BIK sprawia, że proces uzyskania kredytu jest krótszy i prostszy. Istotną zaletą jest również zmniejszenie papierologii. Dzięki takiej bazie danych, kredytobiorcy nie muszą każdorazowo dostarczać informacji o stanie zobowiązań wobec innych instytucji kredytowych, a to również znacznie przyspiesza proces udzielenia kredytu. Z perspektywy banków, dzięki BIK, możliwe jest szybsze sprawdzenie swoich potencjalnych klientów i monitorowanie bieżącej sytuację obecnych kredytobiorców.

Warto wyrażać zgodę na przetwarzanie naszych danych po wygaśnięciu zobowiązań. Pozytywna historia kredytowa umacnia wizerunek wiarygodnego i rzetelnego klienta. Osoby charakteryzujące się wysokim scoringiem są bardziej atrakcyjnymi klientami, dlatego mogą liczyć na preferencyjne warunki kredytowania. Brak informacji na temat przeszłości dotyczącej zobowiązań z pewnością nie ułatwia oceny ryzyka kredytowego i wiarygodności potencjalnego klienta.

Funkcjonowanie instytucji BIK pozwala na minimalizację ryzyka kredytowego, co przekłada się na zwiększenie bezpieczeństwa obrotu środkami pieniężnymi. Dzięki takiemu systemowi wymiany informacji klienci są w pewnym sensie chronieni przed nadmiernym i niekontrolowanym zaciąganiem długu, ponieważ trudniej wpaść w wymykającą się spod kontroli spiralę zadłużenia. W sytuacji, gdy raty kredytu wraz z odsetkami wymykają się spod kontroli, w trosce o naszą wiarygodność kredytową, powinniśmy udać się do banku, aby negocjować optymalne rozwiązanie dla trudnej sytuacji.