Od 7 lipca do 5 grudnia 2022 r. naczelnicy urzędów skarbowych oraz dyrektorzy izb skarbowych nie mieli uprawnień ustawowych do blokowania podatnikom kont bankowych, a jednak to robili. Chodzi o postępowania dotyczące podejrzenia wyłudzenia skarbowego.
Mimo że w grudniu luka w prawie została przez Ministerstwo Finansów naprawiona – weszło w życie nowe rozporządzenie resortu finansów, to podatnicy, którym urzędnicy bez stosownych uprawnień zablokowali konta, będą mogli dochodzić roszczeń odszkodowawczych przed sądami – uważają eksperci, z którymi skontaktował się money.pl.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Zmienili ustawę, zabrakło rozporządzenia
Polskie przepisy podatkowe dają bardzo duże uprawnienia urzędnikom fiskusa, ale w przypadku blokady kont bankowych uprawnienia takie – od 7 lipca do 5 grudnia tego roku – czyli do dnia wejścia w życie nowego rozporządzenia ministra finansów – miał tylko szef Krajowej Administracji Skarbowej.
Taką opinię przedstawił w wyroku z 21 października (sygn. akt III SA/Wa 2206) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Rozpatrywał on skargę spółki, w której naczelnik urzędu skarbowego przedłużył 7 lipca 2022 r. blokadę rachunku bankowego na trzy miesiące.
Sąd uznał, że blokady rachunku bankowego dokonał organ niewłaściwy do wydania takiej decyzji. Podkreślił również, że w przepisie przejściowym (art. 28 ust. 2 ustawy o automatyzacji) jest "usterka legislacyjna".
Z reguły postanowienie o blokadzie podejmuje szef Krajowej Administracji Skarbowej. Może on jednak to zadanie delegować naczelnikom urzędów celno-skarbowych. Problem w tym, że w okresie od 7 lipca 2022 r. do 5 grudnia 2022 r. nie było podstawy prawnej do takiej delegacji – tłumaczy Robert Nogacki, partner zarządzający w Kancelarii Prawnej Skarbiec.
Dlaczego? Wraz z wejściem w życie ustawy o automatyzacji uchyliła ona m.in. art. 119zma ordynacji podatkowej, który dawał ministrowi finansów podstawę do wydania rozporządzenia upoważniającego naczelników urzędów celno-skarbowych do dokonywania blokad rachunków.
Chodzi o rozporządzenie ministra finansów z 28 sierpnia 2020 r. w sprawie upoważnienia innych organów Krajowej Administracji Skarbowej do wykonywania zadań Szefa Krajowej Administracji Skarbowej z zakresu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych.
Przepis przejściowy (art. 28 ust. 2 ustawy o automatyzacji) przewiduje, że do czasu wydania nowych rozporządzeń moc prawną zachowują dotychczasowe rozporządzenia: dotyczące schematów podatkowych i upoważniające naczelników urzędów celno-skarbowych do dokonywania blokad rachunków, ale tylko w zakresie zadań, o których mowa w art. 86g-86ia ordynacji – dotyczą one schematów podatkowych, a nie blokad rachunków bankowych.
– Niewątpliwie w tej sprawie ustawodawca popełnił błąd i nie przedłużył skutecznie upoważnienia naczelników UCS (Urząd Celno-Skarbowy – przyp. red.) do blokowania rachunków bankowych – uważa mec. Nogacki.
Wystarczy, że algorytm cię wytypuje
Przypomnijmy: do blokady rachunku bankowego przez administrację skarbową wystarczy wskaźnik ryzyka, który jest ustalany na podstawie zautomatyzowanych algorytmów z systemu teleinformatycznego.
Urzędnik nie musi w żaden sposób uprawdopodabniać, że istnieje podejrzenie wykorzystywania przez właściciela rachunku do celów związanych z wyłudzeniami skarbowymi. Wystarczy, że automat wskaże podejrzaną anomalię w systemie.
Nowy podatek. Zobacz, jak w niego nie wpaść
Blokada rachunku na polecenie KAS odbywa się w banku bezzwłocznie i najpierw są to 72 godziny, a następnie można blokadę wydłużyć na trzy miesiące.
Blokady rachunków w trybie przeciwdziałania wykorzystywania sektora bankowego do przestępstw skarbowych wynikają z automatycznie agregowanych danych i wydanych na tej podstawie decyzji. Trudno bronić się przed tego typu zjawiskiem, bo opiera się ono na szybkich decyzjach, inaczej niż w normalnym postępowaniu podatkowym, a same decyzje bywają wydawane pochopnie – mówi dr Remigiusz Stanek, radca prawny ze Stanek Legal Kancelaria Prawnicza.
Zgodnie z generalną regułą prawa, w przypadku, gdy mamy do czynienia z nieprecyzyjnymi przepisami, wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść podatnika.
Dlatego, jak wskazuje Remigiusz Stanek, wszyscy podatnicy, którzy znaleźli się w podobnej do opisywanej sytuacji, powinni bądź wnioskować o umorzenie postępowań jako bezprzedmiotowych, bądź złożyć wniosek o zwolnienie środków finansowych z blokady.
– W sytuacji wyrządzenia szkód podatnikowi w wyniku stosowania blokady, która nie miała podstaw prawnych, podatnik taki może rozważyć roszczenia odszkodowawcze – podkreśla prawnik.
Z kolei mec. Nogacki dodaje, że podatnik będzie mógł wystąpić z roszczeniem przeciwko Skarbowi Państwa na mocy art. 417 par. 1 Kodeksu cywilnego, o ile sąd administracyjny wyda w konkretnym przypadku wyrok, że postanowienie o blokadzie rachunku bankowego było niezasadne.
Zapytaliśmy Ministerstwo Finansów, ile blokad rachunków bankowych zostało nałożonych na podatników w związku z podejrzeniem wyłudzenia podatkowego od 7 lipca do grudnia 2022 r.? W odpowiedzi otrzymaliśmy krótki komunikat, który publikujemy w całości:
"Celem obowiązującej od lipca 2022 r. nowelizacji przepisu art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) było ujednolicenie i doprecyzowanie uprawnień organów KAS w zakresie dostępu do informacji bankowych.
Wyjaśniamy, że znowelizowany przepis art. 48 nie dotyczy kontroli kont bankowych, ani nie uprawnia naczelników urzędów skarbowych do blokowania środków na rachunkach bankowych podatników".
Z danych Naczelnego Sądu Administracyjnego za 2020 r. wynika, że podatnicy zaskarżyli do sądów przedłużenie blokad bankowych w 68 przypadkach i w 49 spośród nich sądy przyznały im rację.
Katarzyna Bartman, dziennikarz money.pl
Jeśli chcesz być na bieżąco z najnowszymi wydarzeniami ekonomicznymi i biznesowymi, skorzystaj z naszego Chatbota, klikając tutaj.