Jaki nadzór nad rynkiem funduszy? NIK przyjrzała się działalności Komisji Nadzoru Finansowego

Z informacji NIK wynika, że na koniec 2020 r. na rynku funkcjonowało 56 towarzystw funduszy inwestycyjnych i 737 funduszy inwestycyjnych. W likwidacji było 145 funduszy. NIK objęła kontrolą okres od 2017 do 2020 r.

Izba wskazała na słabości systemowe nadzoru, które w konsekwencji mogą doprowadzić do zbyt późnej i nieadekwatnej reakcji na nieprawidłowości w działalności nadzorowanych podmiotów. W komunikacie podano, że w wyniku kontroli wykryto w nadzorze nad funduszami słabości systemowe, które mogą wpływać na stabilność, przejrzystość, bezpieczeństwo i zaufanie do rynku finansowego, a także na poziom ochrony jego uczestników.

NIK zwróciła uwagę, że systemy przetwarzania danych z raportów miały ograniczone możliwości przeprowadzania sprawnej weryfikacji danych. Z tego powodu możliwość szybkiej identyfikacji błędów i nieprawidłowości wynikających ze sprawozdań i raportów składanych przez różne podmioty była utrudniona.

"Systemy te powinny między innymi pozwalać na automatyczne porównywanie niektórych danych finansowych zawartych w sprawozdaniach finansowych kierowanych do KNF" - czytamy.

Według izby do 2020 r. brakowało regulacji wewnętrznych dotyczących sposobu weryfikacji danych zawartych w sprawozdaniach oraz sprawowania kontroli działalności inwestycyjnej i sytuacji finansowej funduszy inwestycyjnych. Jak zauważa NIK, takie regulacje pozwoliłyby na skuteczniejsze wykonywanie tych zadań w sytuacji dużej rotacji pracowników.

NIK jako słabość systemową wskazała także niewielką liczbę przeprowadzanych kontroli. Według izby w kluczowym dla nadzoru nad rynkiem funduszy inwestycyjnych Departamencie Funduszy Inwestycyjnych i Funduszy Emerytalnych nie wprowadzono procedury ich planowania. Zdaniem NIK liczba kontroli powinna ulec zwiększeniu.

Pozytywnie przez NIK zostały ocenione starania Urzędu o wzmocnienie nadzoru oraz udział w pracach legislacyjnych wzmacniających nadzór i ochronę inwestorów, a także prowadzona przez Urząd działalność edukacyjna.

Najwyższa Izba Kontroli oceniła pozytywnie podjęcie przez Urząd prac nad systemowym wzmocnieniem nadzoru, między innymi poprzez wprowadzenie dodatkowej sprawozdawczości dla podmiotów nadzorowanych i cyklicznej sprawozdawczości zarządczej, udoskonalenie procesu raportowania oraz poprawę funkcjonalności wykorzystywanych systemów informatycznych.

"W opinii NIK prace te powinny być sfinalizowane w celu podniesienia skuteczności nadzoru, przy uwzględnieniu zmieniającego się otoczenia prawnego" - dodano.

NIK pozytywnie oceniła wprowadzenie w UKNF dwóch instrukcji dotyczących weryfikacji danych sprawozdawczych TFI oraz kontroli działalności inwestycyjnej i sytuacji finansowej funduszy inwestycyjnych. Jednocześnie izba zauważyła, że w jednej z nich Urząd nie uwzględnił możliwości zawarcia w niej informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach w nadzorowanych podmiotach.

Najwyższa Izba Kontroli wskazała także, że druga instrukcja koncentruje się na kontroli dostarczanych przez fundusze sprawozdań kwartalnych dotyczących działalności inwestycyjnej i sytuacji finansowej funduszy inwestycyjnych, nie odnosi się natomiast do zawiadomień o nieprawidłowościach, które przekazywane są przez depozytariuszy.

Izba oceniła pozytywnie podjęte w 2020 r. prace nad zwiększeniem zatrudnienia w wiodącym dla nadzoru nad rynkiem funduszy inwestycyjnych departamencie, w tym w szczególności w komórce kontroli.

NIK sformułowała wnioski do Przewodniczącego KNF, które dotyczą modyfikacji systemów sprawozdawczych, wprowadzenia procedur planowania kontroli, doboru kontrolowanych podmiotów, rozszerzenia zakresu informacji prezentowanych w cyklicznych dokumentach UKNF dotyczących TFI, prezentowania w cyklicznych dla KNF dokumentach opisu najważniejszych stwierdzonych nieprawidłowości oraz uzupełnienie wprowadzonej w 2020 r. instrukcji dotyczącej kontroli funduszy.

"NIK sformułowała też dwa wnioski de lege ferenda do ministra właściwego w sprawach instytucji finansowych, we współpracy z UKNF. Pierwszy dotyczy rozszerzenia w przepisach prawa katalogu nieprawidłowości, w przypadku których dopuszczalne jest objęcie sankcjami osób bezpośrednio odpowiedzialnych za ich powstanie. W drugim NIK proponuje liberalizację przepisów dotyczących ochrony tajemnic zawodowych KNF/UKNF w celu ułatwienia poszkodowanym inwestorom dochodzenia roszczeń przed sądami powszechnymi" - dodano.