Pięć kluczowych liczb. Wszystko, co wiemy o budżecie na 2026 rok

Przyjęty przez rząd projekt ustawy budżetowej na rok 2026 ma odpowiadać na obecne bezprecedensowe wyzwania geopolityczne i rozwojowe Polski, zapewniając jednocześnie utrzymanie stabilności finansów publicznych oraz wsparcie kluczowych inwestycji i programów społecznych.

Dokument przewiduje środki na inwestycje w bezpieczeństwo, infrastrukturę drogową i kolejową, budowę Centralnego Portu Komunikacyjnego, transformację energetyczną i cyfrową - czytamy w oficjalnym rządowym komuniakcie.

Na rok 2026 w budżecie oraz planie Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych zabezpieczono rekordowe środki na obronę narodową w wysokości 200,1 mld zł, co stanowi 4,81 proc. PKB planowanego w projekcie budżetu na rok 2026. To historycznie najwyższe wydatki na bezpieczeństwo w dziejach Polski, odzwierciedlające rosnące zagrożenia geopolityczne w regionie oraz determinację rządu do wzmocnienia potencjału obronnego kraju.

Tak znaczące nakłady na obronność są elementem długofalowej strategii modernizacji polskich sił zbrojnych i dostosowania ich do współczesnych wyzwań bezpieczeństwa. Środki te pozwolą na kontynuację programów modernizacyjnych wojska, zakup nowoczesnego sprzętu oraz wzmocnienie wschodniej flanki NATO.

Rok 2026 będzie kolejnym rokiem znaczącego wzrostu nakładów na ochronę zdrowia - łącznie osiągną one poziom 247,8 mld zł. To kontynuacja trendu systematycznego zwiększania finansowania tego kluczowego dla obywateli sektora, który wymaga zarówno inwestycji infrastrukturalnych, jak i poprawy wynagrodzeń personelu medycznego.

W ramach zaplanowanych wydatków na ochronę zdrowia zostały zabezpieczone wyższe o 100 mln zł środki na program Leczenie niepłodności metodą in vitro - budżet tego programu wzrośnie do 600 mln zł. To odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie społeczne i sukces dotychczasowej realizacji programu. Dodatkowo trzykrotnie zwiększone zostanie finansowanie telefonu zaufania - z 10 mln zł do 30 mln zł, co ma poprawić dostępność wsparcia psychologicznego dla osób w kryzysie.

Projekt budżetu na 2026 rok zakłada realizację szeregu strategicznych przedsięwzięć rozwojowych, które będą finansowane z różnych źródeł, w tym z budżetu państwa, funduszy umiejscowionych w Banku Gospodarstwa Krajowego, Krajowego Planu Odbudowy oraz budżetu Unii Europejskiej.

Do najważniejszych inicjatyw należy budowa Centralnego Portu Komunikacyjnego - projektu, który ma zmienić mapę transportową Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. W 2026 roku zwiększą się także inwestycje związane z energetyką jądrową, co jest elementem transformacji energetycznej kraju i dążenia do niezależności energetycznej. W projekcie ustawy budżetowej zabezpieczono również środki finansowe na rozwój sztucznej inteligencji w Polsce, co ma pomóc w budowie konkurencyjności technologicznej kraju.

Ważnym elementem przedsięwzięć na 2026 rok jest obszar związany z mieszkalnictwem, w którym zakłada się wydatki na poziomie 8,7 mld zł, w tym 6,7 mld zł bezpośrednio z budżetu państwa.

Środki te mają wspierać realizację programów mieszkaniowych, zwiększających dostępność mieszkań dla Polaków, szczególnie dla młodych rodzin i osób o niższych dochodach.

W budżecie na 2026 rok zabezpieczono finansowanie szerokiego spektrum programów społecznych. Zapewniono środki na skutki waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych, która ma chronić seniorów przed skutkami inflacji. Uwzględniono całoroczne koszty wypłaty tzw. renty wdowiej, która stanowi wsparcie dla osób owdowiałych.

Program "Aktywny rodzic" otrzyma pełne finansowanie, podobnie jak koszty tzw. wakacji składkowych, które mają ulżyć przedsiębiorcom w prowadzeniu działalności gospodarczej. Budżet przewiduje także podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego do 7 tys. zł oraz koszty wypłaty dodatku dopełniającego do renty socjalnej.

Zapewniono finansowanie programów kontynuowanych, które cieszą się społecznym poparciem: Rodzina 800+ oraz 13. i 14. emerytura. Te programy stanowią istotne wsparcie dla budżetów domowych, szczególnie rodzin z dziećmi i emerytów.

Prognozowane dochody budżetu państwa na 2026 rok wyniosą 647,2 mld zł, co oznacza wzrost o 43,8 mld zł w porównaniu z przewidywanym wykonaniem w roku 2025. Poziom dochodów budżetu państwa w 2026 roku będzie determinowany sytuacją makroekonomiczną, planowanymi zmianami systemowymi oraz działaniami mającymi na celu wzmocnienie strony dochodowej poprzez polepszenie szeroko rozumianej ściągalności podatkowej i zmniejszenie szarej strefy.

Prognozowane dochody podatkowe na 2026 rok wyniosą 579,9 mld zł i wzrosną o 43,6 mld zł w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 2025. To pokazuje, że głównym źródłem wzrostu dochodów budżetowych będą wpływy podatkowe, co jest efektem zarówno wzrostu gospodarczego, jak i poprawy ściągalności.

Wpływy z podatku dochodowego od osób prawnych prognozuje się na kwotę 80,4 mld zł. Prognoza uwzględnia efekty planowanego podwyższenia stawki podatku dla sektora bankowego, co ma przynieść dodatkowe wpływy do budżetu i stanowi element wyrównywania obciążeń podatkowych między różnymi sektorami gospodarki.

Prognozowane wpływy z podatku VAT ujęto w kwocie 341,5 mld zł, co czyni ten podatek największym źródłem dochodów budżetowych. W prognozie podatku VAT uwzględniono nominalny wzrost spożycia prywatnego o 6,4 proc., co odzwierciedla oczekiwania dotyczące poprawy sytuacji gospodarstw domowych.

Istotne zmiany systemowe w 2026 roku obejmują podwyższenie limitu zwolnienia podmiotowego z podatku z 200 tys. zł na 240 tys. zł, co ma wspierać małe przedsiębiorstwa. Kluczową zmianą będzie wejście w życie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF), który obejmie czynności podlegające VAT w Polsce.

Prognozowana kwota dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych dla budżetu państwa na 2026 rok wynosi 32 mld zł. Istotne znaczenie, oprócz środowiska makroekonomicznego, będzie miał wzrost dochodów jednostek samorządu terytorialnego z tytułu udziału w dochodach z PIT ze 174,1 mld zł w 2025 roku do 193,8 mld zł, co oznacza wzrost o 11,4 proc. rok do roku.

Wpływ na dochody podatkowe będzie miała również reforma wprowadzająca nowy instrument oszczędnościowo-inwestycyjny - Osobiste Konta Inwestycyjne (OKI), który będzie stanowił alternatywę dla obecnie obowiązującego sposobu opodatkowania dochodów z aktywów finansowych.

Wpływy z podatku akcyzowego zaplanowano na 103,3 mld zł. Wpływ na dochody z podatku akcyzowego w 2026 roku będzie miało podwyższenie o 15 proc. stawek akcyzy na alkohol etylowy, piwo, wino, napoje fermentowane oraz wyroby pośrednie.

Od 1 stycznia 2026 roku będą obowiązywały podwyższone części kwotowe stawek akcyzy na: papierosy o 20 proc., tytoń do palenia o 30 proc., wyroby nowatorskie o 20 proc. w porównaniu z poziomem stawek z 2025 roku. Podwyższone zostaną stawki akcyzy na cygara i cygaretki o 20 proc. oraz na płyn do papierosów elektronicznych o 50 proc. w stosunku do stawek obowiązujących w 2025 roku.

Na dochody z podatku akcyzowego w 2026 roku będą miały wpływ również zmiany wprowadzające od 1 sierpnia 2025 roku opodatkowanie nowych wyrobów akcyzowych wpisanych do mapy drogowej, w perspektywie do 2027 roku. Dodatkowo w 2026 roku na poziom dochodów budżetu państwa będą oddziaływały zmiany wprowadzające od 1 lipca 2025 roku opodatkowanie urządzeń do waporyzacji oraz zestawów części do urządzeń do waporyzacji, jak również podwyższoną stawkę dla płynu do papierosów elektronicznych zawartego w jednorazowych papierosach elektronicznych.

Wydatki budżetu państwa zaplanowano w wysokości 918,9 mld zł, czyli na poziomie zbliżonym do kwoty łącznych wydatków ustalonych w ustawie budżetowej na rok 2025 (921,6 mld zł) - o 2,7 mld zł mniej niż w 2025 roku. To pokazuje dążenie do stabilizacji wydatków przy jednoczesnym zapewnieniu finansowania kluczowych obszarów.

Rząd prognozuje, że w przyszłym roku Produkt Krajowy Brutto wzrośnie realnie o 3,5 proc. Prognozowana dynamika inwestycji ogółem przekroczy wieloletnie średnie, stymulując rozwój gospodarczy. To optymistyczne założenie opiera się na oczekiwanej poprawie koniunktury gospodarczej oraz efektach realizowanych inwestycji publicznych.

Deficyt budżetu państwa zaplanowano na kwotę nie większą niż 271,7 mld zł. To rekordowa kwota w historii polskich finansów publicznych, wynikająca głównie z konieczności finansowania wydatków obronnych oraz realizacji inwestycji w ramach Krajowego Planu Odbudowy.

Przy przyjętych założeniach, w tym uwzględniając limit deficytu zapisany w projekcie ustawy budżetowej na 2026 rok, przewidywana relacja państwowego długu publicznego do PKB wyniesie 48,9 proc. w 2025 roku, a następnie wzrośnie do 53,8 proc. w 2026 roku, pozostając poniżej progu ostrożnościowego 55 proc. określonego w ustawie o finansach publicznych.

Przewidywana relacja do PKB długu sektora instytucji rządowych i samorządowych według definicji Unii Europejskiej wyniesie 60,4 proc. na koniec 2025 roku i 66,8 proc. na koniec 2026 roku. Kształtowanie się długu publicznego w latach 2025-2026 będzie głównie rezultatem finansowania potrzeb pożyczkowych netto budżetu państwa, w szczególności związanych z realizacją części pożyczkowych KPO (w tym 2,8 proc. PKB w 2026 roku) oraz nakładów na obronność.