GUS zaniża inflację? Jak przyznają ekonomiści mBanku, tak twierdzi duża część obserwatorów rynku. Towarzyszą temu teorie spiskowe, sugerujące, że "prawdziwa" inflacja jest ukrywana przez rządy i urzędy statystyczne. W praktyce jednak okazuje się, że oficjalne wskaźniki podawane przez GUS mogą być nie tyle zaniżone, co nawet zawyżone.
"Po pierwsze, konsumenci potrafią błyskawicznie reagować na zmiany cen. Jeśli ulubione mleko podrożeje dwukrotnie, konsument zapewne przerzuci się na tańszy zamiennik lub z mleka zrezygnuje i zastąpi czymś innym. To efekt trudny do uchwycenia przez GUS. (...) Podaje więc inflację faktycznie zawyżoną, bo w pełni nie jest w stanie oddać efektu substytucyjnego" - czytamy w raporcie mBanku.
Kolejnym elementem, który może sprawiać wrażenie zaniżania cen jest efekt dochodowy, którego doświadczają bogacący się konsumenci. Jak zauważają ekonomiści, z biegiem czasu kupujemy towary lepszej jakości. Z tego powodu odczuwamy, że wydajemy na nie więcej pieniędzy. Tymczasem w obiegu gospodarczym w dalszym ciągu dostępne są dobra, które zapewniają podobną użyteczność w niższej cenie.
"Taki efekt możemy obserwować w przypadku cen ubrań. Może się wydawać, że są one coraz droższe, bo konsument chce konsumować lepsze marki. W tym samym czasie jednak na rynku dostępna jest cała gama zamienników, a GUS mierzy porównywalną jakość" - wskazują eksperci.
Statystyki GUS nie są też precyzyjne, bo nie mogą być. W gospodarce funkcjonują setki tysięcy dóbr, przez co każdemu z nich musi zostać przypisana cena i waga, odpowiadająca istotności towaru w typowym koszyku zakupowym przeciętnego Kowalskiego. Konieczne są więc pewne założenia i uproszczenia.
Skąd się biorą wagi? Pochodzą z Badania Budżetów Gospodarstw Domowych (BBGD), czyli z cyklicznego badania ankietowego mierzącego wydatki i dochody około 40 tys. gospodarstw domowych (w założeniu) skrupulatnie wypełniających specjalne dzienniczki, w których zapisują swoje codzienne zakupy. Dzięki nim wiemy co konsumenci kupują i w jakiej ilości. Na tej podstawie powstaje koszyk wydatków konsumpcyjnych z roku poprzedzającego badanie cen (informację od konsumentów trzeba obrobić i wagi z inflacji są zawsze opóźnione o rok). Z natury rzeczy ma on odzwierciedlać doświadczenie przeciętnego konsumenta.
Czytaj więcej: Inflacja w Polsce. Trzeci miesiąc z rzędu bez zmian
Jak zauważają eksperci, uśrednianie wag ma jeszcze jedną niebagatelną konsekwencję dla określania inflacji - nie bierze pod uwagę częstotliwości zakupów. "Dobra o dużej wartości, których zakup odbywa się rzadko (raz na kilka-kilkanaście lat - np. samochody osobowe, sprzęt RTV i AGD) znikają konsumentom z oczu. Tymczasem, każdego dnia ktoś taki zakup realizuje (wpisuje w dzienniczku) i ten niebanalny strumień wydatków musi być uwzględniony w obliczeniu reprezentatywnych dla wszystkich gospodarstw domowych wag".
Największa pozycja w koszyku konsumenckim to oczywiście żywność (24,36 proc.). Na drugim miejscu znajduje się utrzymanie mieszkania (20,35 proc.). Numer trzy w koszyku dóbr i usług konsumpcyjnych to transport (8,74 proc.) - tutaj mieszczą się paliwa do środków transportu. Kolejne miejsca przypadają na rekreację i kulturę (6,92 proc.), napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe (6,19 proc.) oraz restauracje i hotele (5,71 proc.).
Czytaj więcej: Wenezuela walczy z inflacją. Pieniądze mniejsze o pięć zer
GUS zbiera dane o cenach produktów i usług, które reprezentują poszczególne kategorie, posiłkując się danymi z około 35 tysięcy punktów obserwacyjnych (punktów notowań cen), które zlokalizowane są w 208 rejonach, obsługiwanych przez taką samą liczbę ankieterów. Wybór poszczególnych produktów będących reprezentantami poszczególnych kategorii jest tym elementem kuchni urzędów statystycznych, który pozostaje niejawny i pod tym względem GUS nie jest wyjątkiem w skali europejskiej.
Ekonomiści podkreślają też, że inflacja dotyczy z definicji dóbr konsumpcyjnych, nie może zatem obejmować wszystkich możliwych wydatków realizowanych przez gospodarstwa domowe, w szczególności inwestycyjnych. Z tego względu koszyk inflacyjny nie obejmuje aktywów finansowych, zakupionych na własność mieszkań, ziemi rolnej i budowlanej czy dzieł sztuki.
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl