Niemiecka Republika Demokratyczna i Republika Federalna Niemiec połączyły się niespełna rok po upadku Muru Berlińskiego dzielącego w praktyce i przenośni miasto, kraj, naród i kontynent przez kilka powojennych dziesięcioleci.
Mur pochłonął wiele ofiar. Jego upadek wyzwolił efekt domina. Upadł porządek pojałtański, zniknęło imperium Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i jego strefa dominacji obejmująca też Polskę. Kraje postkomunistyczne wstąpiły do NATO i Unii Europejskiej. Są dziś demokracjami, mają gospodarkę rynkową.
Ekspert Centrum Stosunków Międzynarodowych Eugeniusz Smolar podkreśla, że zmiany w Europie w roku 1989 i po nim zaczęły następować w sposób, który wymknął się spod kontroli Rosji. Przybrały rozmiar z pewnością niezamierzony.
"Gorbaczow i środowiska wokół niego, zwłaszcza te związane z resortami siłowymi, po klęsce w Afganistanie zdawały sobie sprawę, że istnieje konieczność dokonania zmiany i że to nie będzie możliwe bez współpracy z Zachodem. Nikt nie spodziewał się konsekwencji. Gorbaczow w swych pamiętnikach mówi, że nie przewidywał w żądnym wypadku, że to się tak rozwinie. To, co się dokonało było elementem zupełnie niekontrolowanym", wyjaśnił Eugeniusz Smolar. .
Politolog przypomniał, że Związek Radziecki w wyniku swojej słabości dopuścił do zjednoczenia Niemiec, ale domagając się nierozszerzania NATO. "Jest wielka debata w środowisku międzynarodowym, co tak naprawdę Zachód obiecał,. ale bez zgody Gorbaczowa zjednoczenia Niemiec w tym czasie by nie było i nie wiem czy w ogóle by nastąpiło", dodał Smolar.
Zaznaczył, że kraje Zachodu wcale nie były do zjednoczenia państw niemieckich entuzjastycznie nastawione. Konsekwencje II wojny światowej sprowadzały się do znanego stwierdzenia: "chcemy by Niemcy były europejskie, a nie Europa była niemiecka".
Eugeniusz Smolar podkreślił znaczenie ruchu Solidarności w ostatecznym obaleniu Muru i zjednoczeniu Niemiec.
Zjednoczenie Niemiec dokonało się na mocy porozumienia zawartego 12 września 1990 roku podczas moskiewskiej konferencji "dwa plus cztery". Układ podpisały - obok obu państw niemieckich : NRD i RFN - cztery dawne mocarstwa okupacyjne: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki.
Polska domagała się uczestnictwa w rozmowach. W efekcie, ówczesny polski minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski wziął udział w poprzedzającym finał moskiewski spotkaniu w Paryżu.
