W ostatnich dniach lutego 1848 roku ukazał się w Londynie "Manifest Partii Komunistycznej" Fryderyka Engelsa i Karola Marksa, choć w pierwszych wydaniach autorzy nie zostali ujawnieni. Leszek Kołakowski nazwał tę publikację "arcydziełem politycznej literatury propagandowej".
Tytuł "Manifest Komunistyczny" pojawił się w wydaniu z 1872 roku. Pierwszymi językami, w jakim go opublikowano były: angielski, francuski, niemiecki, włoski, flamandzki i duński.
"Manifest Komunistyczny" powstał na zlecenie robotniczej organizacji - Związku Sprawiedliwych, przekształconego w 1847 r. w Związek Komunistów. Marksowi i Engelsowi powierzono opracowanie programu politycznego.
W intencjach autorów zadaniem "Manifestu Komunistycznego" było obwieszczenie zbliżającej się nieuchronnie "zagłady nowoczesnej własności burżuazyjnej".
"Manifest Komunistyczny" zaczyna się zdaniem: "Widmo krąży po Europie - widmo komunizmu". Komunizm, jak definiował go Engels, to nauka o warunkach wyzwolenia proletariatu. Ostatnie zdanie "Manifestu Komunistycznego" nawoływało: "Proletariusze wszystkich krajów łączce się!". Stało się ono jednym z najbardziej znanych haseł komunizmu.
Chociaż "Manifest Komunistyczny" miał dwóch autorów, to Engels stwierdzał, że myśl przewodnią - "historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych" - sformułował Marks. Toczyły się one między klasami uciskającymi i uciskanymi. Pojęcie walki klasowej stało się dogmatem w doktrynie socjalistycznej oraz komunistycznej. Engels ponadto wskazywał we wstępie do jednego z wydań "Manifestu Komunistycznego": "Produkcja ekonomiczna i wynikająca z niej struktura społeczeństwa każdej epoki stanowi podstawę politycznej i umysłowej historii każdej epoki".
Autorzy "Manifestu Komunistycznego" uważali, że podstawowym konfliktem społecznym jest konflikt między proletariatem, "klasą nowoczesnych robotników" a burżuazją, która wprowadziła "wyzysk jawny, bezwstydny, bezpośredni, nagi". Tylko proletariat był w stanie pokonać burżuazję w walce klasowej, ponieważ zdaniem Marksa i Engelsa był jedyną siła rewolucyjną. Za taką siłę nie uważali chłopów, rzemieślników i drobnych przedsiębiorców walczących z burżuazją jedynie o swoje przetrwanie. Obalenie władzy burżuazji miało nastąpić przemocą. To właśnie przemoc stała się jedną z podstawowych cech doktryny i praktyki komunistycznej.
W walce z burżuazją przewodzić proletariatowi mieli przewodzić komuniści "najbardziej zdecydowana, prąca wciąż naprzód część partii robotniczych". Celem tej walki było obalenie burżuazji, odebranie jej środków produkcji i zdobycie władzy politycznej.
Po doświadczeniach Komuny Paryskiej Marks i Engels uznali, że proletariat nie będzie w stanie skorzystać z opanowanych struktur państw burżuazyjnego. Musi je zniszczyć i zbudować własne.
"Miejsce dawnego społeczeństwa burżuazyjnego z jego klasami i przeciwnościami klasowymi zajmie zrzeszenie, w którym swobodny rozwój każdego jest warunkiem swobodnego rozwoju wszystkich" - prognozowali Marks i Engels w "Manifeście Komunistycznym".
Marks i Engels dawali w "Manifeście Komunistycznym", wyraz przekonaniu, że wraz z likwidacją wyzysku jednostki przez jednostkę, zostanie zlikwidowany także wyzysk jednych narodów przez drugie i że zniknie wrogość między narodami.
W wstępie do polskiego wydania "Manifestu Komunistycznego" Engels pisał: "Odrodzenie niepodległej, silnej Polski jest sprawą, która obchodzi nie tylko Polaków, ale nas wszystkich".
Jego zdaniem niepodległość Polski może wywalczyć tylko proletariat, bo szlachta nie potrafiła ani utrzymać ani odzyskać niepodległości Polski - Engels nawiązywał do powstania styczniowego - a burżuazji sprawa ta jest obojętna.
"Manifest Komunistyczny" wydawany jest do dziś. Często cytowany jest obecnie fragment o globalnym charakterze gospodarki kapitalistycznej.
Ostatnia polska edycja "Manifestu Komunistycznego" ukazała się w 2006 r. nakładem wydawnictwa Jirafa Roja.(PAP)
tst/ ls/
