65 lat temu skazano na śmierć i stracono Arthura Greisera, hitlerowskiego namiestnika tzw. Kraju Warty. Wyrok wydał 9 lipca 1946 roku Najwyższy Trybunał Narodowy, Greiser został stracony 21 lipca w ostatniej publicznej egzekucji w Polsce.
Arthur Greiser od listopada 1939 roku był namiestnikiem okręgu Rzeszy nazwanego później Krajem Warty. Odpowiadał m.in. za masowe deportacje ludności żydowskiej i polskiej. W 1945 roku został zatrzymany, wydany Polsce i osądzony jako zbrodniarz wojenny.
W procesie został oskarżony o działanie na szkodę Państwa Polskiego i jego obywateli. Greiser miał podżegać lub brać bezpośredni udział m.in. w zabójstwach osób cywilnych i jeńców wojennych, w znęcaniu się i prześladowaniach ludności polskiej i żydowskiej, a także w niszczeniu dóbr polskiej kultury.
Proces byłego namiestnika Kraju Warty toczył się od 21 czerwca do 7 lipca w auli poznańskiego uniwersytetu. Greiser był broniony przez adwokatów z urzędu: Jana Kręglewskiego i Stanisława Hejmowskiego - późniejszego znanego obrońcy robotników po wydarzeniach Poznańskiego Czerwca 1956.
"Hejmowski starał się o odwołanie go z funkcji obrońcy, argumentując, że jego rodzina zginęła w obozach i mógłby być uprzedzony. Adwokaci rzetelnie wypełniali swoje obowiązki, Greiser miał sumiennie i uczciwie przeprowadzony proces, mimo że nastroje wśród publiczności były zrozumiałe po pięciu latach wojny" - powiedział PAP prokurator z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Poznaniu Artur Orłowski.
Jeden z wątków wątek obrony skupiał się wokół faktu, że Greiser powinien być traktowany jako głowa obcego państwa. "Jak argumentowali obrońcy, był on czwartym prezydentem Senatu Wolnego Miasta Gdańska. Ta linia obrony została obalona, ponieważ uznano, że Greiser w momencie popełniania większości zarzucanych mu zbrodni już funkcji prezydenta nie pełnił. Oskarżenie zostało poparte wieloma dowodami, zeznaniami świadków. Ostatecznie Greiser został skazany na śmierć" - przypomniał Orłowski.
Egzekucja miała miejsce 21 lipca 1946 r. na stokach Fortu Winiary. Powieszenie Arthura Greisera było ostatnią publiczną egzekucją w Polsce.
"Straceniu przyszły się przyglądać rzesze ludzi z całego Poznania. Wykonanie wyroku odbywało się w dość eksponowanym miejscu, więc sam moment egzekucji mogło zobaczyć bardzo dużo osób" - zaznaczył Orłowski.
Arhtur Greiser urodził się w 1897 r. w Środzie Wielkopolskiej. W 1928 roku został przyjęty do NSDAP. W 1933 roku wybrano go na wiceprezydenta, a rok później na prezydenta Senatu Wolnego Miasta Gdańska. Jak stwierdził prokurator Orłowski, Arthur Greiser bardzo rygorystycznie wypełniał polecenia z Berlina i sam przejawiał daleko idące zaangażowanie w prowadzeniu niemieckiej polityki eksterminacyjnej i realizacji wysiedleń ludności żydowskiej i polskiej.
"Greiser zaplanował, że teren Kraju Warty będzie jednolity etnicznie, doprowadził do skutecznych czystek etnicznych na tym terenie" - powiedział Orłowski.
Tzw. Kraj Warty powstał w związku z dekretem Adolfa Hitlera z 8 października 1939 roku o wcieleniu do III Rzeszy części ziem polskich. Początkowo jednostka administracyjna nosiła nazwę "Reichsgau Posen", w 1940 roku nazwa została zmieniona na "Reichsgau Wartheland" - Okręg Rzeszy Kraj Warty. Terytorium Kraju Warty obejmowało ponad 43 tys. km kw. Zamieszkiwało go prawie 5 mln osób, w przeważającej większości Polaków. Stolicą Kraju Warty był Poznań. (PAP)
rpo/ hes/
