70 lat temu Niemcy rozstrzelali w obozie Auschwitz 54 Polaków, wśród których byli członkowie obozowej konspiracji. W piątek, w rocznicę wydarzeń, hołd zgładzonym pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11oddali przedstawiciele Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem oraz młodzież.
Egzekucja była konsekwencją wytropienia przez Niemców ruchu oporu. Między 16 a 29 września 1943 roku aresztowali 74 osoby. Wszyscy zostali osadzeni w bunkrach bloku 11. Jak podaje historyk z Muzeum Auschwitz Adam Cyra, Gestapo - po śledztwie połączonym z brutalnymi przesłuchaniami - część więźniów zwolniło.
54 osoby zostały 11 października 1943 roku rozstrzelane przed Ścianą Straceń. Znalazło się wśród nich 28 członków Związku Organizacji Wojskowej, którą w obozie założył rtm. Witold Pilecki. Wśród straconych byli przywódcy organizacji: ppłk lotnictwa Juliusz Gilewicz i jego brat mjr Kazimierz Gilewicz, mjr Zygmunt Bończa-Bohdanowski, ppłk. Mieczysław Dobrzański, ppłk lotnictwa Teofil Dziama, wybitny przedwojenny działacz narodowy i przywódca ONR Jan Mosdorf, kpt. Tadeusz Paolone (w obozie pod nazwiskiem Tadeusz Lisowski), adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego ppłk Kazimierz Stamirowski, mjr Zygmunt Bohdanowski.
"Wszyscy zginęli mężnie. W pierwszej dwójce prowadzonych na rozstrzelanie szli: Dziama i Paolone. Płk Teofil Dziama zażądał, by strzelano do niego i kpt. Paolone nie w tył głowy, lecz prosto w twarz, jak do żołnierzy. Żądanie to zostało spełnione przez esesmanów dokonujących egzekucji: Friedricha Stiewitza, zaginionego i uznanego po wojnie za zmarłego, oraz Wilhelma Clausena, który w trakcie przygotowań do jego powojennego procesu, zmarł w więzieniu w Krakowie w 1948 roku" - poinformował historyk z Muzeum Auschwitz.
Ruch oporu w obozie był organizowany od początku jego istnienia. Jesienią 1940 roku powstała grupa Polskiej Partii Socjalistycznej, która szybko rozwinęła działalność polityczną i akcję pomocy współwięźniom. W październiku 1940 roku rtm. Witold Pilecki (w obozie pod nazwiskiem Tomasz Serafiński) zorganizował Związek Organizacji Wojskowej.
W lutym 1941 roku płk Kazimierz Rawicz (w obozie pod nazwiskiem Jan Hilkner) założył w obozie komórkę Związku Walki Zbrojnej. W kierownictwie znaleźli się także: płk Dziama, kpt. Paolone i por. Bernard Świerczyna. Powstawały kolejne grupy, m.in. płk. Aleksandra Stawarza i rtm. Włodzimierza Kolińskiego, a także płk. Jana Karcza w Birkenau. Jesienią 1941 roku powstały konspiracyjne grupy, w skład których wchodzili działacze o poglądach prawicowych m.in. prof. Roman Rybarski i Jan Mosdorf.
Pod koniec 1941 roku ZWZ zainicjował akcję scaleniową obozowego ruchu oporu. Dowództwo objął płk Rawicz (ZWZ), a po nim płk Juliusz Gilewicz. Do października 1942 roku większość grup podporządkowało się wspólnemu dowództwu.
W 1943 roku Niemcy podjęli szereg akcji przeciwko ruchowi oporu. W zbiorowych egzekucjach zginęło 105 więźniów. Represje nie zdusiły oporu. Powstały dwa nowe ośrodki. Lewicowy, złożony z byłych członków PPS, komunistów i bezpartyjnych działał w obozie macierzystym Auschwitz. Należał do niego m.in. późniejszy premier PRL Józef Cyrankiewicz. Drugi powstał w Birkenau, gdzie funkcjonowało w 1943 roku kilka grup. W szpitalu istniała komórka konspiracyjna dra Alfreda Fiderkiewicza.
Niezależnie od grup polskich na przełomie lat 1942 i 1943 powstały w obozie organizacje więźniów innych narodów, m.in. Austriaków, Rosjan i Żydów z Sonderkommanda, specjalnej grupy, którą Niemcy wykorzystywali przy obsłudze komór gazowych i krematoriów.
Na początku 1943 roku z inicjatywy Austriaków zaczęto prowadzić tajne rokowania w celu połączenia wszystkich grup. W maju utworzono wspólną Grupę Bojową Oświęcim, do której w 1944 roku przyłączyły się także polskie grupy wojskowe. Powstała Rada Wojskowa Oświęcim. (PAP)
szf/ ls/
