Michaił Gorbaczow doprowadził do zmian nie tylko w ZSRR, ale i na świecie. Co do tego nie mają wątpliwości politycy i naukowcy. Ostatni przywódca Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i prezydent ZSRR obchodzi 2 marca 80 urodziny.
"Gorbaczow stał się odważnym inspiratorem i czołowym architektem zmian, które w drugiej połowie lat 80. dokonały się w Związku Radzieckim, Europie i świecie. On w sposób zasadniczy przyczynił się do przerwania błędnego koła zimnej wojny, rozszczepił je. Przyczynił się do historycznych przemian w Bloku Wschodnim" - tak ocenia rolę autora pieriestrojki w rozmowie z PAP były prezydent Wojciech Jaruzelski.
Podkreśla, że jego zasługi są ogromne. "Papież Jan Paweł II powiedział mi w styczniu 1987 r. w Watykanie: +Opatrzność zesłała nam Gorbaczowa+. Wysoko oceniali go wybitni politycy, uczeni, ludzie kultury. Miałem okazję z wieloma z nich na ten temat rozmawiać łącznie z prezydentem Georgem Bushem" - dodaje Jaruzelski i podkreśla przyjacielskie stosunki jakie wiążą go z ostatnim przywódcą KPZR.
Bardziej krytyczny w ocenie Gorbaczowa jest historyk i sowietolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. Andrzej Nowak. "Nie można Gorbaczowa traktować, jak jakiegoś Mesjasza, który sam przyniósł światu wyzwolenie" - mówi PAP. Nie deprecjonując dalekosiężnych zmiany w polityce światowej, do których "doprowadziła aktywność polityczna" Gorbaczowa, zwraca uwagę, że jego zasługą było to, iż podjął propozycje dialogu. "Ważne było, że był ktoś w Moskwie, z kim można było rozmawiać" - podkreśla.
Sowietolog wśród zasług Michaiła Gorbaczowa na pierwszym miejscu wymienia obniżenie poziomu napięcia miedzy ZSRR a Stanami Zjednoczonymi i podjęcie rozmów z prezydentem Ronaldem Reaganem. Następnie wskazuje na gorbaczowowską politykę wobec Europy Wschodniej: "Gorbaczow doszedł do wniosku, że można się podzielić strefami wpływów w tym regionie. Chodziło o zmniejszenie kosztów związanych z kontrolą nad terytorium, na którym także znajdowała się Polska. Skutkiem było rozluźnienie gorsetu."
Według byłego wieloletniego ambasadora Polski w Moskwie Stanisława Cioska Gorbaczow nie ingerował w bieg wydarzeń w Polsce w latach 80. "Dla mnie było oczywiste, że był inny niż Breżniew. Gorbaczow nie zawracał historii. To było jego wielką zasługą" - ocenia Ciosek.
Jego zdaniem przemiany w Polsce stanowiły inspirację dla Gorbaczowa. "My odegraliśmy rolę katalizatora, byliśmy laboratorium, polem doświadczalnym" - mówi były ambasador. Przyznaje, że ostatni sekretarz KPZR nie zamierzał burzyć ZSRR, a jedynie go zreformować. Posłużyć miał do tego m.in. przykład Polski. "Okazał się jednak zbyt radykalny dla Rosji" - podkreśla Ciosek.
Zdaniem prof. Nowaka wewnętrzna polityka Gorbaczowa w przeciwieństwie do zagranicznej, nie zasługuje na pozytywną ocenę. Sowietolog zwraca uwagę, że ostatni przywódca partii komunistycznej realizował imperialną politykę ZSRR. Doprowadził do wielu konfliktów o podłożu etnicznym m.in. w Kazachstanie, Nagornym Karabachu. Do Gruzji wysłał wojsko, które mordując saperkami demonstrantów, rozbiło demonstracje. W 1990 r. tłumił niepodległościowe powstanie na Litwie.
Michaił Siergiejewicz Gorbaczow urodził się 2 marca 1921 r. Priwolnoje w Stawropolskim Kraju. Dzieciństwo i młodość spędził w miejscowym kołchozie. W 1952 r. wstąpił do partii komunistycznej. Po studiach rozpoczął karierę partyjną, początkowo w komsomole. W 1971 r. zasiadł w Komitecie Centralnym KPZR, a dziewięć lat później był już członkiem Biura Politycznego partii. W 1985 r. zastępując Konstatnina Czernienkę stanął na czele KPZR. Wkrótce potem zapowiedział "pieriestrojkę" i "głasnost" polegającą na demokratyzacji reżimu i próbach wprowadzenia gospodarki rynkowej.
Zaplanowane reformy nigdy w pełni nie zostały wprowadzone w życie, lecz sprzyjały zakończeniu zimnej wojny i upadkowi komunistycznych systemów w satelickich państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Wycofał wojska sowieckie z Afganistanu.
W 1990 r. został pierwszym i jedynym prezydentem ZSRR. Przeciwdziałał uniezależnieniu się republik związkowych. W sierpniu 1991 r. w wyniku puczu został na kilka dni odsunięty od władzy. Ostatecznie zrezygnował z prezydentury i 25 grudnia 1991 roku ustąpił z urzędu.
W roku 1992 Gorbaczow założył Fundację badań społeczno-gospodarczych i politycznych, w maju 2000 roku zarejestrowano stworzoną przez niego Rosyjską Partię Socjaldemokratyczną.
W wyborach prezydenckich w 1996 r., w których dokonano reelekcji Jelcyna, Gorbaczow zdobył poniżej 1 procenta głosów.
Jest laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. Otrzymał ją w 1990 r.
Wojciech Kamiński (PAP)
wka/ ls/
