Archiwa pułkownika Leona Wacława Koca i Norberta Żaby trafiły w poniedziałek do zasobów Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Wśród przekazanych zbiorów znalazły się dokumenty, rozkazy i raporty wojskowe, fotografie i korespondencja.
Dzięki Marii Kędzierskiej, mieszkającej w Londynie córce Leona Wacława Koca, archiwum pułkownika dyplomowanego piechoty Wojska Polskiego trafiło do Archiwum Państwowego. Zbiory Norberta Żaby, działacza polonijnego, przekazane zostały przez prof. Janusza Korka.
Wśród przekazanych Archiwum materiałów znalazło się kilka tysięcy dokumentów i fotografii. "Mój ojciec, choć był żołnierzem, był także historykiem. Gdy tylko mógł, zakupił najlepszy aparat fotograficzny, jaki był dostępny i wykonywał zdjęcia, następnie dokładnie je opisując" - powiedziała podczas poniedziałkowej konferencji prasowej w Warszawie Maria Kędzierska.
Na zbiór składa się dokumentacja aktowa i fotograficzna głównie z lat 1939-1948. Oprócz dokumentów, jak legitymacje, życiorysy, kwestionariusze ewidencyjne i rękopisy, spuścizna zawiera materiały wytworzone przez władze jednostek Armii Polskiej na terenie Rosji i Bliskiego Wschodu będących częścią Polskich Sił Zbrojnych w czasie II wojny światowej. Dodatkowo zbiór zawiera kilka tysięcy unikatowych fotografii, obrazujących historię II Korpusu Polskiego, od początku jego powstania w Rosji, poprzez ewakuację przez Środkowy Wschód i demobilizację w Wielkiej Brytanii.
"W tych dokumentach znajdują się m.in. rozkazy dowódców poszczególnych jednostek, raporty sytuacyjne, stany ewidencyjne, korespondencja wojskowa, szkice oraz mapy" - poinformowała mgr Anna Wasilewska. "Ponadto periodyki, tygodniki, kwartalniki, jednodniówki i wydawnictwa okolicznościowe, przeznaczone dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Wschodzie" - dodała.
Zawartość archiwum Żaby tworzą raporty prasowe i sytuacyjne Poselstwa RP w Sztokholmie dla Ministerstwa Informacji i Dokumentacji w Londynie z lat 1940-1946, korespondencja z "Kulturą" oraz innymi wydawnictwami polskimi i zagranicznymi, odczyty, artykuły oraz korespondencja m.in. z Jerzym Giedroyciem, Czesławem Miłoszem, Witoldem Gombrowiczem, Stefanem Kisielewskim, Gustawem Herlingiem-Grudzińskim, Władysławem Bartoszewskim i Jarosławem Iwaszkiewiczem.
"Strach pomyśleć, że to archiwum mogłoby nigdy do nas nie trafić. Na pewnym etapie dokumenty Norberta Żaby zostały dosłownie wyrzucone na śmietnik" - podkreślił dr Sławomir Łukasiewicz z lubelskiego oddziału IPN. "W zbiorach znajduje się dokumentacja, dotycząca książek emigracyjnych, szmuglowanych do Polski w czasie +zimnej wojny+ za środki amerykańskie. Dodatkowo wykaz książek z Biblioteki Noblowskiej, która także służyła jako +kanał przerzutowy+" - dodał.
Leon Wacław Koc (1892 - 1954) był pułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego, oficerem 5. Pułku Piechoty Legionów. W czasie II wojny światowej był dowódcą garnizonu Kowel. Od października 1939 r. do sierpnia 1941 przebywał w niewoli. Po podpisaniu układu Sikorski-Majski został zwolniony i mianowany dowódcą Ośrodka Organizacyjnego Armii Polskiej w ZSRR. Koc był czterokrotnie odznaczany Krzyżem Walecznych, ponadto otrzymał m.in. Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Norbert Żaba (1907 - 1994) był dyplomatą, działaczem emigracyjnym i współpracownikiem paryskiej "Kultury". Od 1935 r. pełnił funkcję attache prasowego Poselstwa RP w Helsinkach, był korespondentem PAT w Berlinie, attache prasowym Poselstwa RP w Kopenhadze i w Sztokholmie. Po II wojnie światowej pełnił funkcję prezesa Zjednoczenia Polskiego w Szwecji, angażował się w promocję kultury polskiej w Skandynawii. W 1980 r. otrzymał Nagrodę Przyjaźni i Współpracy "Kultury", z okazji ukazania się 400. numeru pisma.
W zasobach Archiwum Akt Nowych znajdują się dokumenty ambasad i konsulatów oraz ministerstw Rządów RP na Uchodźstwie, m.in. ministerstwa spraw wewnętrznych, spraw zagranicznych, pracy i opieki społecznej, sprawiedliwości, skarbu oraz przemysłu, handlu i żeglugi.
Poniedziałkowe podpisanie aktów darowizny, przekazania archiwów Koca i Żaby zostało uzupełnione prezentacją dokumentów Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie w serwisie internetowym. Na stronie www.szukajwarchiwach.pl opublikowane zostaną dokumenty Ministerstwa Odbudowy Administracji Publicznej, Ministerstwa Informacji i Dokumentacji oraz Ministerstwa Prac Kongresowych Rządu RP z lat 1939-1948. Dokumenty te obrazują organizację i działalność tych placówek a także innych urzędów centralnych RP oraz Rządu RP na Emigracji we Francji.
"Materiały zostaną udostępnione nieodpłatnie, bez konieczności rejestrowania się. Można będzie je sobie ściągnąć na własny komputer" - zaznaczył dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego Wojciech Woźniak. Jak podkreślił - obecnie dostępne jest niemal osiem milionów skanów dokumentów.
Najobszerniej prezentowana jest dokumentacja Ministerstwa Prac Kongresowych Rządu RP. Składają się na nią m.in. analizy stosunków Polski z ZSRR i Niemcami w trakcie i po zakończeniu wojny, sytuacji gospodarczej w powojennej Europie, granic, strat wojennych i odszkodowań. (PAP)
pj/ abe/
