Większość Polaków (59 proc.) jest zdania, że w 1989 r. warto było zmieniać ustrój, jednak do beneficjentów przemian zalicza się mniej niż jedna czwarta badanych (23 proc.); znaczna część respondentów (60 proc.) uważa, że koszty zmian były duże - wynika z badania CBOS.
CBOS zapytał Polaków o ocenę przemian zapoczątkowanych w 1989 r. Jak pokazało badanie, oceny skutków transformacji są podzielone: największą grupę (37 proc.) stanowią badani, według których zmiany przyniosły ludziom więcej korzyści niż strat. Głosów takich jest jednak znacznie mniej niż w rekordowym pod tym względem roku 2009 (spadek o 19 punktów). Oceny nadal są jednak lepsze niż w ciągu pierwszych 15 lat od Okrągłego Stołu.
Obecnie stosunek do transformacji jest mniej entuzjastyczny niż przed trzema laty i zbliżony do poziomu notowanego na jej początku i w latach 2001-03, jednak większość (59 proc.) nadal uważa, że w 1989 roku warto było zmieniać ustrój. Niechęć do transformacji wyraża obecnie co czwarty Polak (25 proc.), a co szósty (16 proc.) nie potrafi ocenić, czy warto było zmieniać ustrój.
W 1994 r., czyli pięć lat po Okrągłym Stole i wyborach z 4 czerwca, mimo że wielu Polaków miało poczucie marginalizacji i pozbawienia możliwości decydowania o własnym losie, akceptacja przemian była bardzo wysoka. Po dziesięciu latach od rozpoczęcia transformacji Polacy akceptowali zmiany znacznie częściej niż Węgrzy, a nawet Czesi, którzy mniej odczuwali negatywne skutki przemian. Mimo pogorszenia się ocen transformacji w latach 2001-03, akceptacja dla przemian ustrojowych w Polsce nigdy nie spadła poniżej 56 proc., a w najlepszych latach 2009-2010 sięgała 82-83 proc.
Obecnie ponad jedna czwarta Polaków uważa, że transformacja przyniosła ludziom w Polsce więcej strat niż korzyści (28 proc.); 10 proc. badanych nie potrafiło ocenić skutków przemian, a 25 proc. zauważa tyle samo korzyści, co strat.
Społeczne skutki przemian oceniane są przez pryzmat indywidualnych doświadczeń. Znacząca część społeczeństwa (52 proc.) uważa, że transformacja w żaden sposób nie wpłynęła na ich życie i życie ich rodzin. Do beneficjentów przemian zalicza się obecnie mniej niż jedna czwarta badanych (23 proc.), natomiast niemal co piąty (18 proc.) uważa, że on i jego rodzina na przemianach stracili.
Respondenci w większości (60 proc.) są zgodni, że koszty zmian były duże, a wielu uważa nawet, że zbyt duże (27 proc.). Przeważa też przekonanie (59 proc.), że można było osiągnąć więcej - że szansa, jaką dawały przemiany ustrojowe, nie została w dostatecznym stopniu wykorzystana.
Stosunek do transformacji determinuje przede wszystkim przekonanie o jej społecznych skutkach. Niemal wszyscy badani, którzy są zdania, że bilans zmian jest dla przeciętnych ludzi korzystny, popierają podjętą w 1989 r. decyzję. Również ci, którzy uważają, że transformacja przyniosła ludziom tyle samo korzyści, co strat, w większości twierdzą, że warto było ją przeprowadzić. Natomiast negatywnie do zmiany ustroju są w większości nastawieni ci, którzy widzą w niej więcej skutków negatywnych niż pozytywnych.
Ogólnie rzecz biorąc, zmiany najlepiej oceniają ci, którym dobrze się żyje (zajmują wysokie stanowiska, są dobrze wykształceni, zamożni oraz prowadzą własną działalność gospodarczą)
, wątpliwości mają natomiast osoby, które z różnych powodów mogą czuć się wykluczone (przede wszystkim bezrobotni, niezamożni, słabo wykształceni).
Pozytywnym stosunkiem do przemian wyróżnia się pokolenie, które w 1989 r. było u progu dorosłości lub na początku kariery zawodowej, choć oni też najczęściej twierdzą, że szanse, jakie dawały przemiany ustrojowe, nie zostały dostatecznie wykorzystane.
Zastrzeżenia co do kosztów i skutków zmian najczęściej mają osoby starsze, natomiast najmłodsi nierzadko nie potrafią ocenić ani sensowności, ani skutków przemian (w szczególności dotyczy to osób urodzonych już w wolnej Polsce).
Większość Polaków nigdy nie zwątpiła w sens przemian ustrojowych. Zdaniem analityków CBOS wyniki badania świadczą o tym, że zdaniem Polaków w trakcie transformacji było ciężko, "życie nam się w jej efekcie za bardzo nie poprawiło", nie wszystko nam się udało, ale mimo to warto było zmienić ustrój.
Badanie przeprowadzono w dniach 9-15 maja na liczącej 1101 osób próbie dorosłych mieszkańców Polski.(PAP)
akw/ bos/ jra/
