Dyrektorka Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie w latach 2007-2011 Eleonora Bergman została w czwartek odznaczona Legią Honorową za zasługi na rzecz ochrony dziedzictwa żydowskiego w Polsce. Order wręczył ambasador Francji w Polsce Pierre Buhler.
Bergman uhonorowano za "wybitną działalność na rzecz zachowania oraz odkrywanie na nowo spuścizny żydowskiej społeczności w Polsce, kulturowego dziedzictwa ludzkości". Jak przypomniał ambasador Francji Pierre Buhler, Narodowy Order Legii Honorowej - najwyższe francuskie odznaczenie państwowe ustanowione w 1802 r. przez Napoleona Bonaparte - jest przyznawany w uznaniu zasług osobistościom, które wniosły szczególny wkład w szerzenie uniwersalnych wartości, których Francja broni i które propaguje.
Buhler powiedział, że wyróżniona Legią Honorową Bergman całe swe życie poświęciła badaniu i ochronie historycznego dziedzictwa polskiego i żydowskiego. Jako pracowniczka, a następnie dyrektorka Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie pracowała na rzecz zachowania żydowskiej spuścizny kulturowej w Polsce, m.in. angażując się w propagowanie wiedzy o synagogach i renowację żydowskich cmentarzy. "Należy Pani do grona najwybitniejszych specjalistów w zakresie dziedzictwa żydowskiego w Polsce. Piastując poszczególne funkcje potrafiła Pani wyeksponować jego bogactwo i wielowiekowe dzieje, a także jego udział, nadal obecny, nadal widoczny, w polskim dziedzictwie historycznym" - powiedział o byłej dyrektorce ŻIH Buhler.
Francuski dyplomata zwrócił uwagę, że szczególną zasługą Bergman było przygotowanie pełnego wydania dokumentującego życie w getcie warszawskim Archiwum Ringelbluma, które "ze względu na uniwersalność i doniosłość dla dziejów ludzkości zostało wpisane przez UNESCO na listę +Pamięci Świata+".
Ambasador podkreślił, że oprócz pracy naukowej, Bergman popularyzuje historię i przekazuje wiedzę o Holokauście młodym pokoleniom jako członkini Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau.
Bergman powiedziała, że Emanuel Ringelblum, patron ŻIH, zawsze uważał historię Żydów polskich za integralną część dziejów Polski. "Pracując w ŻIH nad Archiwum Ringelbluma mam świadomość tego, jak wiele zdołała zrobić garstka ludzi w tak trudnych do wyobrażenia warunkach w warszawskim getcie, aby przechować pamięć i tworzyć świadectwa przeszłości. Abyśmy pamiętali zarówno jak ci ludzie ginęli, ale także jak wielka i wspaniała była kultura, do której twórcy archiwum należeli" - powiedziała.
Według niej, praca żydowskich dokumentalistów nad stworzeniem archiwum to ogromne zobowiązanie do działania dla współczesnych. "Odczuwam to zwłaszcza mieszkając w Warszawie, gdzie tyle śladów dawnej obecności Żydów zostało kompletnie zatartych" - tłumaczyła.
Na zakończenie dodała, że szczególnie bliska jest jej maksyma obecna w starych pismach żydowskich mędrców, która brzmi: "Pracy jest wiele, dzień jest krótki. Nie jesteś zobowiązany skończyć tej pracy, ale nie możesz jej przerwać".
Eleonora Bergman (ur. 1947) jest z wykształcenia historykiem architektury. Po ukończeniu studiów architektonicznych na Politechnice Warszawskiej pracowała w Instytucie Urbanistyki Architektury. Następnie, jako współpracowniczka Instytutu Sztuki PAN, prowadziła badania nad zabytkami architektury w całej Polsce.
W 1991 r. rozpoczęła pracę w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie. Zajmowała się przede wszystkim badaniem historii i dokumentowaniem zabytków żydowskiej architektury sakralnej.
W 1997 r. doktoryzowała się w Instytucie Historii Sztuki UW. W 2007 r. objęła stanowisko dyrektorki ŻIH (jej poprzednikiem był Feliks Tych). Pełniła je do 2011 r., kiedy to dyrektorem placówki został Paweł Śpiewak.
Bergman ma w dorobku wiele publikacji naukowych - od artykułów po monografie. Jest autorką m.in. książek: "Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce: katalog" (1996; wspólnie z Janem Jagielskim), "Nurt mauretański w architekturze synagog Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i na początku XX wieku" (2004) i "+Nie masz bóżnicy powszechnej+ Synagogi i domy modlitwy w Warszawie od końca XVIII do początku XXI wieku" (2007).
Historia ŻIH sięga 1947 r., kiedy to w miejsce działającej od 1944 r. Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej powstało Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. W latach 1994-2008 placówka działała pod nazwą Żydowski Instytut Historyczny - Instytut Naukowo-Badawczy. W jej miejsce, 1 stycznia 2009 r., powołano do życia Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
Jako państwowa instytucja kultury ŻIH zajmuje się pogłębianiem i upowszechnianiem wiedzy o historii i kulturze Żydów, zwłaszcza Żydów polskich. Prowadzi badania naukowe. Zadaniem Instytutu jest także wspomaganie działań przyczyniających się do ochrony i upamiętniania dziedzictwa Żydów polskich. W istniejącym od 1947 roku Żydowskim Instytucie Historycznym zgromadzono i badano bezcenne zbiory stanowiące spuściznę dawnej społeczności Żydów polskich. Najcenniejszą kolekcją jest konspiracyjne archiwum warszawskiego getta, znane pod nazwą Archiwum Ringelbluma.
W trakcie czwartkowej uroczystości odznaczony został także Marek Pliszkiewicz, dyrektor Centrum Badań i Studiów Europejskich Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach. Francuski ambasador uhonorował go Orderem Zasługi w stopniu oficera za zaangażowanie na rzecz zbliżenia kultur prawnych, francuskiej i polskiej, w zakresie prawa pracy, jak również za zasługi w promowaniu frankofonii w Polsce. (PAP)
wmk/ ls/ mhr/
