Ok. 100 obrazów i kilka rzeźb znajdzie się na ekspozycji "Za żelazną kurtyną. Sztuka oficjalna i niezależna w Związku Radzieckim i Polsce 1945-1989" w Muzeum Narodowym w Gdańsku. Wernisaż wystawy odbędzie się w czwartek.
Prezentowane na wystawie prace pochodzą z kolekcji Piotra Nowickiego, prezesa Fundacji Polskiej Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Jest on jednocześnie kuratorem ekspozycji.
"Zgromadzone na wystawie dzieła ukazują najważniejsze zjawiska artystyczne w dwóch krajach byłego bloku komunistycznego" - poinformowała rzecznik prasowy Muzeum Narodowego w Gdańsku, Małgorzata Posadzka.
Ekspozycja została podzielona na kilka bloków tematycznych: "Triumf ideologii", "Prekursorzy", "Druga awangarda", "15% abstrakcji", "Abstrakcja i Figuracje", "Znak i znaczenie", "Sztuka sprzeciwu" i "Transformacja".
Pierwszy dział "Triumf ideologii", będzie prezentował problematykę sztuki oficjalnej. Znajdą się w nim dzieła reprezentatywne dla realizmu socjalistycznego z lat 1949-1955, zaangażowane w idee komunizmu.
Nowicki podkreślił, że w Polsce socrealizm nie miał tak silnego wpływu na twórców jak w Związku Radzieckim.
"Ten okres jest zasygnalizowany kilkoma pracami artystów, którzy byli zaangażowani w budowę nowej Polski ze względu na swoje przedwojenne lewicowe poglądy. W tym miejscu należy wspomnieć o Katarzynie Kobro i Władysławie Strzemińskim, którzy byli łącznikami pomiędzy pierwszą, przedwojenną awangardą a twórcami niezależnymi, próbującymi odnaleźć się w nowej rzeczywistości po zakończeniu wojny" - wyjaśnił Nowicki.
Twórczości tej dwójki artystów poświęcony jest niewielki, ale istotny, fragment ekspozycji pt. "Prekursorzy".
Równoległa część ekspozycji dotyczy tzw. Drugiej awangardy w Polsce.
"W Krakowie Tadeusz Kantor wraz z Jonaszem Sternem, Erną Rosenstein i innymi artystami reaktywował działającą przed wojną Grupę Krakowską. Artyści, mimo swoich lewicowych poglądów, nie podjęli haseł realizmu socjalistycznego i zachowali całkowitą niezależność artystyczną w powojennej rzeczywistości realnego socjalizmu" - zaznaczył kolekcjoner i kurator wystawy.
Część wystawy pod nazwą "15% abstrakcji" odnosi się do wytycznych w dziedzinie plastyki przyjętych w 1960 r. przez sekretariat Komitetu Centralnego PZPR.
"Kuriozalna uchwała zwana +15 procent wolności artystycznej+ była dla artystów impulsem do podjęcia gry z władzami, a w praktyce do korzystania ze znacznie większej wolności niż zadekretowane 15 procent abstrakcji" - dodał Nowicki.
W 1962 r. Moskiewski Obwodowy Związek Artystów Plastyków z okazji swego 30-lecia przygotował wystawę w Centralnej Sali Wystawowej Maneż, na której pokazano prace "zapomnianych" malarzy radzieckich. W małych pomieszczeniach na antresoli wielkiego, liczącego trzy tysiące metrów kwadratowych Maneżu wystawiono prace artystów takich jak Ernst Nieizwiestny, Leonid Rabiczew, Boris Żutowski. Przykłady prac z tego właśnie okresu można zobaczyć w kolejnej części wystawy "Abstrakcja i Figuracje".
Dział tematyczny "Znak i znaczenie" nawiązuje zaś do znaczenia symbolu w malarstwie od lat 60. W tej części wystawy obok prac rosyjskich artystów takich jak Władimir Niwmuchun, Antolij Żygałow, dominuje abstrakcja geometryczna reprezentowana przez Henryka Stażewskiego, Ryszarda Winiarskiego i Henryka Berlewiego.
Część ekspozycji "Sztuka sprzeciwu" odnosi się natomiast do okresu po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 r., kiedy to część artystów wystawiała swoje prace w prywatnych mieszkaniach i instytucjach pozostających poza zasięgiem cenzury.
Dział pt. "Transformacja" pokazuje natomiast rosyjską sztukę lat 80. z okresu zmian systemowych w ZSRR zainicjowanych przez przywódcę partii komunistycznej Michaiła Gorbaczowa.
Wystawa "Za żelazną kurtyną" pokazywana będzie w Pałacu Opatów, Oddziale Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku, do 17 czerwca.
Od sierpnia wystawa, dzięki współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza, będzie prezentowana w Wszechrosyjskim Muzeum Sztuki Dekoracyjno-Użytkowej i Ludowej w Moskwie. (PAP)
rop/ abe/
