IPN nie otrzyma pomocy prawnej z Rosji

Pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej bada sprawę obławy augustowskiej z 1945 roku i zamordowania 600 Polaków przez kontrwywiad wojsk ZSRR.

Obława augustowska, nazywana też często _ małym Katyniem _ lub _ drugim Katyniem _, to największa niewyjaśniona zbrodnia na Polakach dokonana przez ZSRR po II wojnie światowej. W lipcu 1945 r. kontrwywiad wojskowy ZSRR _ Smiersz _ zatrzymał wtedy ok. 2 tys. osób; 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono. Zaginęli bez wieści - wciąż nie wiadomo, gdzie są ich groby. Sprawę od wielu lat bada pion śledczy IPN w Białymstoku, który prowadzi śledztwo.

Jeszcze w 2011 r. IPN przesłał do Prokuratury Generalnej Federacji Rosyjskiej dwa wnioski o pomoc prawną. Dotyczyły one urzędowych odpisów telegramów szefa _ Smiersz _ Wiktora Abakumowa informujących szefa NKWD Ławrentija Berię o zamiarze zlikwidowania 592 osób zatrzymanych podczas obławy oraz urzędowych odpisów materiałów wszczętych i przeprowadzonych śledztw wobec osób zatrzymanych podczas niej oraz urzędowych odpisów akt osobowych i aktów zgonów Iwana Gorgonowa i Pawła Zelenina, którym powierzono likwidację zatrzymanych.

Jak podał we wtorkowym komunikacie naczelnik pionu śledczego IPN w Białymstoku Zbigniew Kulikowski, 23 lipca do Prokuratury Generalnej wpłynęło pismo z 19 lipca rosyjskiej Prokuratury Generalnej, z którego treści wynika, że na podstawie art. 2 Europejskiej Konwencji o wzajemnej pomocy w sprawach karnych z dnia 20 kwietnia 1954 r. i art. 17 umowy z dnia 16 września 1996 r. między Federacją Rosyjską a Rzeczpospolitą Polską o pomocy prawnej w stosunkach prawnych w sprawach karnych i cywilnych - _ realizacja wskazanych wniosków nie wydaje się możliwa _.

IPN podkreślił, że zgodnie z umową o pomocy prawnej można jej odmówić, _ jeżeli jej udzielenie może zagrozić suwerenności, bezpieczeństwu, porządkowi publicznemu lub innym ważnym interesom albo pozostawałoby w sprzeczności z podstawowymi zasadami prawa lub międzynarodowymi zobowiązaniami wezwanej umawiającej się strony _. Zgodnie zaś z europejską konwencją jej postanowień _ nie stosuje się do wykonywania orzeczeń o aresztowaniu i orzeczeń skazujących ani do przestępstw wojskowych nie będących przestępstwami pospolitymi _.

Śledztwo IPN dotyczy zbrodni komunistycznych, będących zbrodniami przeciwko ludzkości, w postaci zabójstw w lipcu 1945 r. w nieustalonym miejscu ok. 600 osób zatrzymanych na terenie powiatów augustowskiego, suwalskiego, sejneńskiego, sokólskiego w obławie augustowskiej, dokonanej przez kontrwywiad wojskowy _ Smiersz _ III Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej, przy współudziale funkcjonariuszy polskich organów bezpieczeństwa publicznego, funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz żołnierzy I Armii Wojska Polskiego.

Nowe informacje o obławie przyniosły w 2011 r. publikacje historyka Nikity Pietrowa z rosyjskiego Memoriału, organizacji pozarządowej dokumentującej zbrodnie stalinizmu. W książce _ Według scenariusza Stalina _ Pietrow ujawnił szyfrogram dowodzącego _ Smierszem _ Wiktora Abakumowa do szefa NKWD Ławrientija Berii, który pozwala sądzić, że _ zaginieni bez wieści obywatele polscy zostali zapewne zamordowani gdzieś na b. terenach niemieckich w Prusach Wschodnich _.

Pietrow informował, że dokumentację w sprawie obławy augustowskiej można odnaleźć w Rosji, m.in. w archiwach Federalnej Służby Bezpieczeństwa. Podkreślił, że FSB, która jest spadkobierczynią KGB i NKWD, ma 575 teczek personalnych polskich ofiar z 1945 r. W jej zasobach archiwalnych mogą także znajdować się dokumenty dotyczące sposobu, w jaki Polacy byli przetrzymywani, przewożeni i zamordowani. Pietrow uważa również, że dokumentów należy szukać w Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej.

Śledztwo w sprawie obławy augustowskiej prowadziła w latach 90. prokuratura w Suwałkach, ale ze względu na trudności z uzyskaniem informacji od Rosji umorzyła swe postępowanie.