Przekazujemy kalendarium rocznic na najbliższy tydzień:
10 września -----------
1382 - W Nagyszombat na Węgrzech (obecnie Trnawa na Słowacji) zmarł Ludwik Węgierski, król Polski od 1370 r. (630)
1797 - W Winiarach niedaleko Warki urodził się Piotr Wysocki, przywódca spisku w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, który zapoczątkował wybuch Powstania Listopadowego; zesłany przez władze carskie na Syberię, do kraju powrócił po ponad 25 latach. (215)
1821 - W Końskowoli zmarł Franciszek Zabłocki, komediopisarz, poeta.
1831 - Gen. Maciej Rybiński został ostatnim przywódcą Powstania Listopadowego.
1876 - We Lwowie urodził się Stanisław Kętrzyński, historyk, dyplomata.
1891 - W Warszawie urodził się Ignacy Matuszewski, jeden z czołowych reprezentantów obozu sanacyjnego, minister skarbu, redaktor naczelny "Gazety Polskiej".
1914 - Walki 1 pułku Legionów Polskich pod Nowym Korczynem, Opatowem, Uściskowem, Grotnikami, Winiarami, Ksanami i Czarkową.
1939 - Padła polska pozycja umocniona pod Wizną; jej dowódca kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo.
1939 - Początek odwrotu Armii "Modlin" znad dolnego Bugu.
1939 - Marsz. Śmigły-Rydz utworzył Front Południowy z gen. Kazimierzem Sosnkowskim na czele.
1939 - Pierwsza masowa egzekucja Polaków w Bydgoszczy. Łącznie rozstrzelano około 1500 osób.
1944 - Utworzony został Zarząd Informacji Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego. Szefem Zarządu został płk Piotr Kożuszko.
1947 - W Krakowie zakończył się proces działaczy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego. Władze komunistyczne skazały osiem osób na karę śmierci, wśród nich komendanta WiN płk. Franciszka Niepokólczyckiego. (65)
1957 - W Gdańsku urodził się Paweł Huelle, pisarz. (55)
1972 - Na igrzyskach olimpijskich w Monachium piłkarska reprezentacja Polski, pokonując w finale Węgry 2:1, zdobyła złoty medal. Obie bramki w finałowym meczu strzelił dla Polski Kazimierz Deyna, który z liczbą dziewięciu zdobytych goli został najlepszym strzelcem turnieju. (40)
1974 - W Warszawie zmarł Melchior Wańkowicz, pisarz i publicysta.
1981 - W gdańskiej hali "Olivia" zakończyła się pierwsza tura I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność".
1991 - W Krakowie zmarł Jan Józef Lipski, działacz opozycji, polityk, żołnierz AK, historyk literatury, publicysta.
11 września -----------
1838 - W Kaliszu urodził się Adam Asnyk, poeta, dramatopisarz, członek Rządu Narodowego w czasie Powstania Styczniowego.
1869 - W Warszawie założona została firma cukiernicza Blikle.
1877 - W Oziembłowie na Wileńszczyźnie w polskiej rodzinie szlacheckiej urodził się Feliks Dzierżyński, współpracownik Lenina, jeden z przywódców rewolucji bolszewickiej w 1917 r., współtwórca totalitarnego reżimu sowieckiej Rosji. (135)
1904 - W Siedlcach urodził się Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser teatralny.
1906 - W Wilnie urodził się Antoni Bohdziewicz, reżyser, scenarzysta filmowy.
1926 - W Kaliszu urodził się Jan Tarasin, malarz, grafik, fotograf, autor esejów o sztuce.
1932 - Pod Cierlickiem Górnym na Zaolziu zginęli piloci Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura. (80)
1932 - W Wilnie urodził się Jerzy Afanasjew, poeta, reżyser, współzałożyciel teatru studenckiego Bim-Bom w Gdańsku. (80)
1937 - W Kłajpedzie urodził się Tomas Venclova, poeta, eseista, krytyk literacki, tłumacz. (75)
1942 - W Warszawie zmarł abp Stanisław Gall, pierwszy biskup polowy Wojska Polskiego (1919-1933). (70)
1942 - W Starachowicach urodził się Marek Bargiełowski, aktor. (70)
1949 - W Warszawie urodziła się Ewa Szykulska, aktorka.
1960 - Odsłonięcie pomnika poświęconego 300 tys. ofiar faszyzmu - więźniów obozu na Majdanku.
1971 - W Moskwie zmarł Nikita Chruszczow, działacz komunistyczny, współodpowiedzialny za zbrodnie stalinowskie, m.in. za represje wobec ludności polskiej w latach 1939-1941. Po śmierci Stalina I sekretarz KC KPZR (1953-1964) i premier ZSRS (1958-1964).
1972 - W Monachium zakończyły się Igrzyska Olimpijskie; reprezentanci Polski zdobyli na nich 21 medali, w tym siedem złotych. (40)
1986 - Minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak zapowiedział zwolnienie w krótkim czasie wszystkich więźniów politycznych.
2005 - W Warszawie zmarł Henryk Tomaszewski, grafik, ilustrator, współtwórca polskiej szkoły plakatu.
2001 - Terroryści Al-Kaidy porwali w USA cztery samoloty, z których dwa uderzyły w budynki WTC w Nowym Jorku, a trzeci w gmach Pentagonu w Waszyngtonie; czwarty (który miał uderzyć w waszyngtoński Kapitol) rozbił się w Pensylwanii po akcji pasażerów, którzy podjęli walkę z porywaczami. W wyniku ataku zginęło prawie trzy tysiące osób, wśród nich sześcioro Polaków.
12 września -----------
1683 - Pod Wiedniem koalicja wojsk chrześcijańskich dowodzonych przez króla Jana III Sobieskiego pokonała armię turecką.
1733 - Na warszawskiej Woli na sejmie elekcyjnym Stanisław Leszczyński wybrany został na króla Polski.
1897 - W Paryżu urodziła się Irene Joliot-Curie, córka Marii Skłodowskiej-Curie; fizyk, chemik; prowadziła badania z zakresu promieniotwórczości i reakcji jądrowych. W 1935 r. wspólnie z mężem Frederikiem Joliot-Curie otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. (115)
1916 - W Sankt Petersburgu zmarł Zygmunt Balicki, jeden z przywódców ruchu narodowo-demokratycznego, współtwórca Ligi Narodowej.
1917 - Patent mocarstw okupacyjnych w sprawie utworzenia Rady Regencyjnej. (95)
1921 - We Lwowie urodził Stanisław Lem, klasyk literatury science fiction, filozof, futurolog i eseista. Jeden z najbardziej cenionych polskich pisarzy. Łączny nakład jego książek, tłumaczonych na 41 języków, przekroczył 27 mln egzemplarzy.
1930 - W Warszawie urodził się Piotr Skrzynecki, założyciel i wieloletni konferansjer Piwnicy pod Baranami w Krakowie.
1930 - W Nowym Sączu urodził się Jerzy Wójcik, operator i reżyser filmowy, współtwórca polskiej szkoły filmowej, pedagog.
1939 - Francusko-brytyjska konferencja polityczno-wojskowa w Abbeville podjęła decyzję o wstrzymaniu alianckich działań zaczepnych na froncie zachodnim. Władze RP nie zostały o tym poinformowane.
1939 - Pierwsze oddziały niemieckie zaatakowały Lwów.
1941 - W Tarnowie rozstrzelana została przez Niemców Helena Marusarzówna, narciarka, wielokrotna mistrzyni Polski, w czasie II wojny światowej działała w konspiracji, pełniąc funkcję kuriera tatrzańskiego.
1942 - Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski zatwierdził plan formowania Armii Polskiej na Wschodzie. (70)
1945 - Rząd Jedności Narodowej uznał za nieobwiązujący konkordat zawarty z Watykanem w 1925 r.
1950 - Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński i kard. Adam Sapieha wystosowali do Bolesława Bieruta list dotyczący zwalczania Kościoła przez władze państwowe.
1960 - W Goworowie pod Ostrołęką urodził się Wojciech Jagielski, dziennikarz, reporter, zajmujący się problematyką Afryki, Azji Środkowej, Kaukazu i Zakaukazia; opublikował m.in. książki "Dobre miejsce do umierania", "Modlitwa o deszcz", "Wieże z kamienia", "Nocni wędrowcy".
1961 - Początek działalności Warszawskiej Opery Kameralnej.
1964 - W Londynie zmarł Sergiusz Piasecki, pisarz, autor m.in. "Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy".
1968 - W Warszawie zmarł Ryszard Siwiec, który 8 września 1968 r., podczas centralnych dożynek na Stadionie X-lecia, podpalił się na oczach tłumów, protestując przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji.
1970 - W Krakowie zmarł Jan Sztaudynger, poeta, fraszkopisarz.
1978 - Premiera filmu "Gdziekolwiek jesteś Panie Prezydencie" w reżyserii Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego.
1989 - Sejm powołał rząd premiera Tadeusza Mazowieckiego.
1990 - W Warszawie zmarła Irena Eichlerówna, aktorka.
1991 - W Chicago zmarł Feliks Konarski, pseudonim Ref-Ren, pisarz, kierownik artystyczny i literacki teatrów rewiowych. W czasie wojny więzień sowieckich łagrów, następnie w armii gen. Władysława Andersa. Autor słów pieśni "Czerwone maki na Monte Cassino".
13 września -----------
1732 - Rosja, Prusy i Austria zawarły traktat dotyczący Rzeczypospolitej, którego celem było wprowadzenie na tron polski po śmierci Augusta II kandydata wskazanego przez wymienione mocarstwa. Traktat ten nazywany jest traktatem Loewenwolda (od nazwiska posła rosyjskiego w Rzeczypospolitej) lub przymierzem "trzech czarnych orłów". (280)
1803 - W Bojańcu koło Żółkwi urodził się Maurycy Mochnacki, pisarz, publicysta, krytyk literacki i muzyczny; członek sprzysiężenia Piotra Wysockiego, jeden z przywódców Towarzystwa Patriotycznego, uczestnik Powstania Listopadowego; po upadku powstania przedostał się do Francji, pozostał na emigracji; autor pracy "Powstanie narodu polskiego w 1830 i 1831".
1857 - W Zdroju w Wielkopolsce urodził się Michał Drzymała, chłop z Poznańskiego, który w latach 1904-1909 prowadził z władzami pruskimi spór o pozwolenie na budowę domu. (155)
1883 - W Warszawie urodził się August Zaleski, minister spraw zagranicznych II RP (1926-1932), prezydent RP na uchodźstwie (1947-1972).
1894 - W Łodzi urodził się Julian Tuwim, poeta.
1927 - W Warszawie zmarł gen. Antoni Listowski, w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził m.in. 2. Armią i Frontem Ukraińskim. (85)
1931 - W Radomiu urodził się Ksawery Jasieński, spiker, lektor telewizyjny i radiowy.
1934 - W Warszawie urodził się Zbigniew Zapasiewicz, aktor, reżyser, pedagog.
1938 - W Poznaniu urodził się Janusz Głowacki, dramaturg, prozaik, scenarzysta.
1939 - Gen. Wiktor Thommee dotarł wraz z częścią oddziałów Armii "Łódź" do twierdzy Modlin i objął jej dowództwo.
1939 - Okrążone resztki Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew" skapitulowały pod Zambrowem.
1939 - Sztab Naczelnego Wodza opuścił Brześć nad Bugiem i przeniósł się do Kowla.
1944 - Po raz pierwszy samoloty rosyjskie dokonały rzutów z bronią i żywnością dla walczących w śródmieściu Warszawy powstańców.
1950 - W Warszawie urodził się Włodzimierz Cimoszewicz, prawnik, członek PZPR w latach 1971-1990; poseł na Sejm (1989-2005); wicepremier i minister sprawiedliwości (1993-1995), premier (1996-1997), minister spraw zagranicznych (2001-2005), marszałek Sejmu (2005); od 2007 r. senator.
1966 - Szachinszach Iranu Mohammad Reza Pahlawi rozpoczął tygodniową oficjalną wizytę w Polsce.
1968 - Albania wystąpiła z Układu Warszawskiego.
1977 - W Nether Wallop w Anglii zmarł Leopold Stokowski, amerykański dyrygent polskiego pochodzenia. (35)
1982 - Premiera filmu "Konopielka" w reżyserii Witolda Leszczyńskiego. (30)
1983 - Początek protestacyjnej głodówki więźniów politycznych w Zakładzie Karnym w Barczewie.
1991 - We Wrocławiu zmarła Halina Buyno-Łoza, aktorka.
1993 - Sprowadzone ze Szwajcarii prochy prezydenta Ignacego Mościckiego i jego małżonki zostały złożone w krypcie archikatedry warszawskiej.
1996 - W Warszawie zmarł Wiktor Woroszylski, poeta, prozaik, tłumacz.
2006 - W Komańczy doszczętnie spłonęła zabytkowa cerkiew.
14 września -----------
1788 - W Warszawie z inicjatywy króla Stanisława Augusta odsłonięto pomnik Jana III Sobieskiego.
1812 - Napoleon Bonaparte wraz Wielką Armią wkroczył do Moskwy. Pierwszym oddziałem napoleońskim, który wszedł do miasta, był 10. pułk polskich huzarów płk. Jana Umińskiego.(200)
1821 - W Wilanowie zmarł Stanisław Kostka Potocki, polityk, pisarz, publicysta, kolekcjoner i mecenas sztuki.
1862 - Urodziła się Zofia Stankiewicz, graficzka, malarka, ilustratorka. (150)
1925 - W Hrubieszowie urodził się Wiktor Zin, architekt, wieloletni wykładowca Politechniki Krakowskiej, rysownik, autor popularnego cyklu telewizyjnego "Piórkiem i węglem"; w latach 1977-1981 r. generalny konserwator zabytków.
1927 - W Nicei zmarła Isadora Duncan, amerykańska tancerka. (85)
1929 - Powstanie koalicji opozycyjnych partii centrowych i lewicowych - tzw. Centrolewu.
1937 - Zmarł Tomas Garrigue Masaryk, filozof, socjolog; prezydent Czechosłowacji w latach 1918-1955. (75)
1939 - Natarcie Armii "Poznań" i "Pomorze" na Łowicz i Skierniewice zakończone przejściem do obrony na linii Bzury.
1939 - Wojska niemieckie zamknęły pierścień okrążenia wokół stolicy, zajęły Przemyśl oraz Gdynię.
1939 - Okręt podwodny "Wilk" opuścił Bałtyk kierując się do Wielkiej Brytanii.
1939 - Do walki w obronie Warszawy wyruszył pierwszy batalion ochotniczy.
1944 - Wojska sowieckie wspólnie z 1. Armią Wojska Polskiego zajęły prawobrzeżną część Warszawy.
1944 - 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka zdobyła Gandawę.
1945 - W Krakowie urodził się Jerzy Zelnik, aktor.
1947 - W Okopach na Podlasiu urodził się ks. Jerzy Popiełuszko, duszpasterz ludzi pracy, legendarny kapelan Solidarności, zamordowany w 1984 r. przez funkcjonariuszy IV Departamentu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; beatyfikowany w 2010 r. (65)
1949 - W Londynie ogłoszono dekret o utworzeniu na emigracji Skarbu Narodowego, który miał finansować działalność polskich władz na uchodźstwie.
1953 - Przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie rozpoczął się proces bpa Czesława Kaczmarka oraz kilku innych księży i świeckich pracowników kurii. Oskarżonym władze komunistyczne zarzucały działalność w zbrojnym podziemiu. Bp Kaczmarek skazany został na 12 lat więzienia.
1964 - Premiera filmu "Prawo i pięść" w reżyserii Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego.
1967 - W Warszawie zmarł Emil Chaberski, aktor, reżyser teatralny i filmowy. (45)
1972 - Polska nawiązała stosunki dyplomatyczne z Republiką Federalną Niemiec. (40)
1982 - W wyniku obrażeń doznanych w wypadku samochodowym zmarła Grace Kelly, amerykańska aktorka filmowa, laureatka Oscara za rolę w filmie "Dziewczyna z prowincji"; od 1956 r., po ślubie z księciem Rainierem III, księżna Monaco. (30)
1991 - W Warszawie zmarł Mieczysław Czechowicz, aktor.
1996 - W Warszawie zmarł Ryszard Pietruski, aktor.
2000 - W Maisons-Laffitte pod Paryżem zmarł Jerzy Giedroyc, polityk, publicysta, twórca i redaktor paryskiej "Kultury".
2001 - Premiera filmu "Quo vadis" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.
15 września -----------
1339 - W Warszawie zakończył się proces polsko-krzyżacki, prowadzony przez trybunał papieski.
1463 - W bitwie na Zalewie Wiślanym floty Gdańska i Elbląga pokonały flotę krzyżacką.
1697 - W Krakowie odbyła się koronacja Fryderyka Augusta I Wettina na króla Polski. Nowy władca przyjął imię Augusta II. (315)
1862 - W Wilnie zmarł Władysław Syrokomla, poeta, tłumacz. (150)
1911 - W Moskwie urodziła się Irena Malkiewicz, aktorka.
1935 - Dwaj Polacy, Zbigniew Burzyński i Władysław Wysocki po raz trzeci zajęli pierwsze miejsce w zawodach balonowych "O Puchar Gordona Benetta".
1939 - Wojska niemieckie zajęły Białystok.
1939 - W Tallinie doszło do bezprawnego internowania okrętu podwodnego "Orzeł".
1941 - W Lipnikach na Wołyniu urodził się Mirosław Hermaszewski, kosmonauta, jako pierwszy i jedyny Polak odbył lot w kosmos.
1947 - Początek dziesięciodniowego strajku w Łodzi, wywołanego zmuszaniem pracowników do współzawodnictwa pracy. W czasie manifestacji doszło do starć z siłami bezpieczeństwa. Dwie osoby zginęły, kilkadziesiąt zostało aresztowanych. (65)
1950 - W Warszawie urodził się Tomasz Jastrun, poeta, prozaik, eseista, krytyk literacki.
1967 - Premiera filmu "Sami swoi" w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego. (45)
1971 - W Warszawie zakończone zostały prace przy budowie "fabryki domów" na Służewcu.
1981 - Początek ostatniego rejsu żaglowca "Dar Pomorza".
1982 - Władze komunistyczne aresztowały po powrocie z leczenia w Londynie Jana Józefa Lipskiego, działacza KSS "KOR". (30)
1988 - Odbyło się drugie spotkanie Lecha Wałęsy i gen. Czesława Kiszczaka w willi MSW na ul. Zawrat w Warszawie. Obecni na nim byli także Stanisław Ciosek, ks. Alojzy Orszulik i Andrzej Stelmachowski.
1992 - W Winter Park na Florydzie zmarł Władysław Wagner, pierwszy Polak, który na jachtach żaglowych opłynął kulę ziemską.(20)
16 września -----------
1658 - Pomiędzy Rzeczpospolitą a hetmanem zaporoskim Iwanem Wyhowskim zawarta została tzw. ugoda hadziacka - zakładająca unię Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Księstwa Ruskiego.
1668 - Abdykacja króla Jana II Kazimierza.
1874 - W Bad Reichenhall w Bawarii zmarł Maksymilian Gierymski, malarz.
1897 - W Łańcucie urodził się Wacław Kuchar, sportowiec, olimpijczyk, oficer WP, uczestnik obrony Lwowa i wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. (115)
1931 - W Piskach niedaleko Ostrołęki urodził się abp Tadeusz Gocłowski.
1935 - Polska została ponownie wybrana do Rady Ligi Narodów.
1937 - Premiera filmu "Znachor" w reżyserii Michała Waszyńskiego. (75)
1939 - Nieudany szturm niemiecki na twierdzę w Brześciu nad Bugiem; wobec braku amunicji nocą nastąpiła ewakuacja polskiej załogi.
1939 - Sztab Naczelnego Wodza przeniósł się do Kołomyi.
1939 - Natarcie oddziałów Armii "Małopolska" pod Jaworowem zadało ciężkie straty elitarnemu pułkowi SS "Germania".
1939 - Pod Koziejówką w okolicach Lubaczowa, prowadząc atak na bagnety, poległ gen. Józef Kustroń, dowódca 21. Dywizji Piechoty Górskiej.
1944 - Początek walk 3. Dywizji Piechoty 1. Armii WP o przyczółki warszawskie na lewym brzegu Wisły (16-23 września).
1957 - Początek procesu wysokich funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa: Romana Romkowskiego, Józefa Różańskiego i Anatola Fejgina. (55)
1957 - W Zielonej Górze urodziła się Maria Gładkowska, aktorka. (55)
1977 - W Paryżu zmarła Maria Callas, śpiewaczka operowa. (35)
1988 - Początek rozmów przedstawicieli władz PRL, opozycji i Episkopatu w ośrodku MSW w podwarszawskiej Magdalence.
1992 - Parlament Europejski ratyfikował układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi. (20)(PAP)
mjs/ hes/
