Kalendarz rocznic 11-17 listopada 2013

11 listopada ------------

1673 - Pod Chocimiem wojska polskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego pokonały armię turecką Husejna Paszy. (340)

1837 - W Ottyniowicach na Podolu urodził się Artur Grottger, rysownik, malarz.

1843 - Po raz pierwszy opublikowano baśń Hansa Christiana Andersena "Brzydkie kaczątko". (170)

1896 - W Kosinie pod Łańcutem urodził się Leopold Lis-Kula, żołnierz Legionów Polskich, komendant naczelny POW III na Ukrainie, uczestnik walk polsko-ukraińskich (1918-1918), śmiertelnie ranny w bitwie pod Torczynem.

1915 - W Brześciu Litewskim urodziła się Nina Andrycz, aktorka.

1918 - W Rethondes koło Compiegne podpisano zawieszenie broni pomiędzy aliantami a Niemcami, kończące I wojnę światową. (95)

1918 - Rada Regencyjna przekazała naczelne dowództwo wojsk polskich Józefowi Piłsudskiemu; w 1937 r. Sejm RP ustanowił w dniu 11 listopada państwowe obchody Święta Niepodległości. (95)

1918 - Cesarz Karol I Habsburg zrzekł się praw monarszych w Austrii. (95)

1924 - W Rydze urodził się Andrzej Łapicki, aktor.

1928 - W Panamie urodził się Carlos Fuentes, meksykański pisarz. (85)

1932 - W Warszawie na pl. Unii Lubelskiej odsłonięto Pomnik Lotnika.

1933 - W Czechowicach-Dziedzicach urodził się Stanisław Janicki, krytyk filmowy, historyk kina, reżyser filmów dokumentalnych. (80)

1934 - W Młocinach koło Warszawy urodziła się Elżbieta Krzesińska, lekkoatletka, dwukrotna medalistka olimpijska w skoku w dal: złoto na igrzyskach w Melbourne (1956) i srebro w Rzymie (1960); rekordzistka świata.

1936 - Dekretem prezydenta Ignacego Mościckiego Edward Śmigły-Rydz mianowany został Marszałkiem Polski.

1937 - Odbyły się pierwsze obchody Święta Niepodległości jako ustawowego święta państwowego.

1941 - W pierwszej egzekucji przed Ścianą Straceń w KL Auschwitz Niemcy rozstrzelali 151 polskich więźniów; ogółem w tym miejscu rozstrzelano co najmniej kilka tysięcy osób, głównie Polaków.

1945 - Ukazał się pierwszy numer "Tygodnika Warszawskiego", społeczno-kulturalnego pisma katolickiego.

1949 - W czasie III plenum KC PZPR z KC usunięci zostali: Władysław Gomułka, Zenon Kliszko i Marian Spychalski.

1952 - Aresztowany został gen. Wacław Komar, działacz komunistyczny, dowódca Batalionu im. Jarosława Dąbrowskiego w Hiszpanii, od 1946 r. nadzorujący wszystkie służby polskiego wywiadu.

1957 - Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał byłego wiceministra MBP Romana Romkowskiego na 15 lat więzienia, a dyrektorów departamentów Anatola Fejgina na 12 lat i Józefa Różańskiego na 14 lat więzienia.

1957 - Premiera filmu "Kapelusz Pana Anatola" w reżyserii Jana Rybkowskiego.

1968 - W Warszawie rozpoczął obrady V Zjazd PZPR, wśród gości m.in. Leonid Breżniew, Walter Ulbricht i Teodor Żiwkow. (45)

1988 - W wielu miastach Polski odbyły się niezależne obchody 70. rocznicy odzyskania niepodległości; w Gdańsku, Katowicach i Poznaniu oddziały ZOMO brutalnie zaatakowały uczestników niepodległościowych demonstracji. (25)

1988 - W Warszawie zmarł Jan Himilsbach, aktor, pisarz. (25)

12 listopada ------------

1623 - W Witebsku zamordowany został przez przeciwników unii Kościoła prawosławnego z Kościołem katolickim Jan Kuncewicz; unicki arcybiskup połocki, bazylianin (imię zakonne Jozafat); kanonizowany w 1867 r. (390)

1738 - W Warszawie zmarł arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Teodor Andrzej Potocki. (275)

1833 - W Petersburgu urodził się Aleksandr Borodin, kompozytor, z wykształcenia lekarz, chemik. (180)

1842 - W Roszkowej Woli koło Rawy Mazowieckiej, urodziła się Franciszka Siedliska, zakonnica, założycielka zgromadzenia nazaretanek; beatyfikowana w 1989 r.

1891 - W Radomiu urodził się Władysław Bortnowski, generał WP, w kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Armii "Pomorze".

1898 - W Bratucicach w powiecie Bochnia urodził się Leopold Okulicki, ostatni Komendant Główny Armii Krajowej, skazany w moskiewskim procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. (115)

1898 - W Gręboszowie w Małopolsce urodził się Henryk Sucharski, major WP, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte we wrześniu 1939 r. (115)

1901 - W Częstochowie urodził się Juliusz Gardan, reżyser i scenarzysta filmowy.

1922 - Odbyły się wybory do Senatu, w których zwyciężyła prawica uzyskując 36,1 proc. głosów (Związek Ludowo-Narodowy 26,1 proc. i klub Chrześcijańsko-Narodowy 10 proc.); centrum zdobyło 24,4 proc. mandatów (chadecja 6,3 proc., PSL "Piast" 15,3 proc. i NPR 2,8 proc.); lewica otrzymała 13,4 proc. (w tym PPS 6,2 proc.); mniejszości narodowe uzyskały 24,3 proc. miejsc.

1922 - W Żytomierzu urodził się Tadeusz Borowski, poeta, prozaik, publicysta.

1923 - W Katlewie na Warmii urodził się Aleksy Antkiewicz, pierwszy polski medalista olimpijski w boksie - na igrzyskach w Londynie (1948) zdobył brązowy medal; wicemistrz olimpijski z Helsinek (1952); mistrz Europy (1953). (90)

1937 - W Warszawie zmarł Zbigniew Uniłowski, pisarz.

1942 - Wojska brytyjskie zajęły Tobruk.

1943 - W Warszawie Niemcy rozstrzelali około 300 więźniów z Pawiaka; wśród nich Andrzeja Trzebińskiego, poetę, dramaturga, publicystę, naczelnego redaktora konspiracyjnego miesięcznika "Sztuka i Naród". (70)

1944 - NKWD aresztowało Bolesława Piaseckiego wraz z innymi członkami Konfederacji Narodu.

1947 - Urodził się Zbigniew Łapiński, kompozytor, pianista, aranżer.

1948 - Biskup lubelski Stefan Wyszyński został metropolitą gnieźnieńskim i warszawskim, prymasem Polski. (65)

1948 - W Tokio Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu wydał wyroki w procesie japońskich zbrodniarzy wojennych. (65)

1973 - W Montrealu zmarł gen. Wacław Stachiewicz, oficer Legionów Polskich, od 1935 r. szef Sztabu Głównego WP; podczas kampanii polskiej 1939 r. szef Sztabu Naczelnego Wodza. (40)

1978 - W Warszawie zmarł Tadeusz Fijewski, aktor. (35)

1982 - Władze komunistyczne zwolniły z miejsca internowania Lecha Wałęsę.

1982 - W Warszawie zmarł Jan Ciszewski, dziennikarz, komentator sportowy.

1982 - Jurij Andropow objął stanowisko sekretarza generalnego KC KPZR.

1984 - W Warszawie powstał Komitet Obywatelski "Przeciw Przemocy".

1986 - W więzieniu w Barczewie w wieku 90 lat zmarł nazistowski zbrodniarz Erich Koch.

1989 - W Krzyżowej na Dolnym Śląsku odprawiona został Msza Pojednania z udziałem premiera Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Helmuta Kohla.

2004 - W Warszawie zmarł gen. Stanisław Skalski, as polskiego lotnictwa, uczestnik m.in. Bitwy o Anglię; w czasie II wojny światowej zestrzelił 22 samoloty; w latach 1948-1956 więziony przez władze komunistyczne.

2010 - W Katowicach zmarł Henryk Mikołaj Górecki, kompozytor.

13 listopada ------------

1806 - W Wilnie urodziła się Emilia Plater, uczestniczka powstania listopadowego na Żmudzi; jej postać stała się symbolem walki o niepodległość.

1836 - W Żytomierzu urodził się Jarosław Dąbrowski, naczelny wódz wojsk Komuny Paryskiej, działacz niepodległościowy i rewolucyjny.

1868 - W Passy niedaleko Paryża zmarł Gioacchino Rossini, włoski kompozytor, autor 39 oper, utworów orkiestrowych, kameralnych, pieśni. (145)

1903 - W Paryżu zmarł Camille Pissarro, malarz, grafik. (110)

1904 - Na Pl. Grzybowskim w Warszawie odbyła się zbrojna demonstracja PPS, wielu zabitych i rannych.

1921 - W Krakowie ukazała się jednodniówka futurystów "Nuż w brzuchu".

1924 - Władysławowi Reymontowi przyznana została literacka Nagroda Nobla za powieść "Chłopi".

1937 - W Krakowie urodził się Adam Hollender, operator filmowy.

1937 - W Wodzisławiu Śląskim urodził się Stanisław Oślizło, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, zawodnik m.in. Górnika Zabrze, w którego barwach w 1970 r. zagrał w finale Pucharu Zdobywców Pucharów, przegrywając z Manchesterem City 1:2.

1938 - W Krakowie urodziła się Roma Ligocka, pisarka, malarka. (75)

1939 - W Paryżu powołany został Komitet Ministrów dla Spraw Kraju, na jego czele stanął gen. Kazimierz Sosnkowski, który jednocześnie objął funkcję Komendanta Głównego ZWZ.

1943 - W Łodzi urodził się Włodzimierz Korcz, pianista, kompozytor, aranżer. (70)

1945 - Powołano Ministerstwo Ziem Odzyskanych, którego szefem został Władysław Gomułka.

1945 - Dekret o utworzeniu Państwowego Przedsiębiorstwa "Film Polski" i nacjonalizacji majątku wytwórni filmowych.

1946 - W Poznaniu urodził Stanisław Barańczak, poeta, krytyk literacki, tłumacz, historyk literatury, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników.

1956 - Konstanty Rokossowski został odwołany ze stanowiska ministra obrony narodowej.

1961 - W Poznaniu urodził się Lech Piasecki, kolarz, mistrz świata amatorów w indywidualnym wyścigu szosowym w 1985 r.

1962 - Zmarł gen. Wiktor Thommee, we wrześniu 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej "Piotrków" i obrony Modlina.

1962 - Powstała Liga Obrony Kraju.

1980 - Sąd Wojewódzki w Warszawie odrzucił wniosek o rejestrację NZS.

1991 - W Warszawie zmarł Henryk Borowski, aktor.

1998 - Premiera filmu "U Pana Boga za piecem" w reżyserii Jacka Bromskiego. (15)

2005 - W Nowym Jorku zmarł Kazimierz Lipień, zapaśnik, mistrz olimpijski z Montrealu (1976), brązowy medalista igrzysk olimpijskich w Monachium (1972); dwukrotny mistrz świata i trzykrotny mistrz Europy.

2009 - Premiera filmu "Rewers" w reżyserii Borysa Lankosza.

2012 - W Warszawie zmarł Erazm Ciołek, fotografik, fotoreporter; zasłynął zdjęciami dokumentującymi działalność opozycji demokratycznej lat 80., pokazującymi m.in. entuzjazm pierwszych strajków w Stoczni Gdańskiej i powstanie Solidarności.

14 listopada ------------

1263 - Zmarł Aleksander Newski, władca Nowogrodu Wielkiego, książę kijowski, włodzimiersko-suzdalski; pokonał wojska szwedzkie nad Newą (1240) i kawalerów mieczowych na zamarzniętym jeziorze Pejpus (1242); święty prawosławny. (750)

1801 - W Międzyrzeczu Podlaskim zmarł Grzegorz Piramowicz, jezuita, pedagog, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk, autor wielu publikacji dotyczących oświaty.

1878 - We Lwowie urodził się Leopold Staff, poeta, dramatopisarz, tłumacz. (135)

1891 - W Besku koło Sanoka urodził się Józef Orwid, aktor.

1901 - W Białymstoku urodził się Alfons Karny, rzeźbiarz.

1907 - W Warszawie urodził się Władysław Kopaliński, leksykograf, tłumacz, wydawca.

1910 - W Mińsku urodził się Jerzy Putrament, pisarz.

1913 - Ukazał się pierwszy tom powieści Marcela Prousta "W poszukiwaniu utraconego czasu". (100)

1918 - Rada Regencyjna przekazała Józefowi Piłsudskiemu pełnię władzy państwowej. (95)

1920 - W Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia Józefowi Piłsudskiemu buławy marszałkowskiej.

1943 - W Warszawie Gestapo aresztowało członków KC PPR: Pawła Findera (I sekretarz) i Małgorzatę Fornalską. (70)

1951 - W Pruszkowie urodził się Leszek Cichy, himalaista, który jako pierwszy Polak zdobył tzw. Koronę Ziemi, wchodząc na najwyższe szczyty siedmiu kontynentów; w 1980 r. wspólnie z Krzysztofem Wielickim dokonał pierwszego zimowego wejścia na Mount Everest.

1969 - Premiera serialu telewizyjnego "Przygody Pana Michała" w reżyserii Pawła Komorowskiego.

1972 - W Ziębicach urodziła się Edyta Górniak, wokalistka, kompozytorka, autorka tekstów.

1982 - Do Gdańska powrócił uwolniony przez władze komunistyczne z internowania Lech Wałęsa.

1987 - Powstał Ruch Polityki Realnej, przekształcony następnie w Unię Polityki Realnej.

1987 - W Warszawie zmarł prof. Edward Habich, inżynier, mechanik, wynalazca, konstruktor czołgów i ciągników w okresie międzywojennym.

1990 - W Warszawie minister spraw zagranicznych Polski Krzysztof Skubiszewski i minister spraw zagranicznych RFN Hans-Dietrich Genscher podpisali traktat potwierdzający kształt istniejącej granicy polsko-niemieckiej.

1990 - W Warszawie zmarł Adolf Rudnicki, pisarz.

2007 - Sejm RP podjął uchwałę ustanawiającą dzień 13 kwietnia jako Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

2007 - We Wrocławiu zmarł Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek i felietonista.

15 listopada ------------

1702 - Rozpoczęła działalność Akademia Leopoldyńska, pierwszy uniwersytet we Wrocławiu i na Śląsku.

1862 - W Szczawnie-Zdroju (niem. Bad Salzbrunn), urodził się Gerhart Hauptmann, niemiecki dramaturg, pisarz, poeta; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1912 r.

1872 - W Wilnie urodził się Kazimierz Porębski, wiceadmirał, pierwszy dowódca Marynarki Wojennej RP w okresie międzywojennym.

1876 - W Krakowie urodził się Stanisław Kutrzeba, historyk prawa, profesor, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1877 - W Zamościu urodził się Leopold Skulski, inżynier chemik, inicjator utworzenia Narodowego Zjednoczenia Ludowego, premier RP w latach 1919-1920, minister spraw wewnętrznych (1920-1921), działacz OZN; jesienią 1939 r. aresztowany przez NKWD, zmarł lub został zamordowany w nieznanych bliżej okolicznościach.

1895 - W Warszawie urodził się Antoni Słonimski, poeta satyryk, felietonista, krytyk literacki.

1896 - W Borszczowie na Podolu urodził się Bronisław Duch, gen. WP, dowódca 1 Dywizji Grenadierów we Francji (1940) i 3 Dywizji Strzelców Karpackich (1943-1946).

1902 - Uruchomiono Kolej Warszawsko-Kaliską; linia była szerokotorowa (1535 mm), a jej długość wynosiła 252 km.

1907 - W Wadowicach zmarł Rafał Kalinowski, ksiądz, uczestnik powstania styczniowego, zesłany na Syberię, po powrocie z zesłania wstąpił do zakonu karmelitów bosych; kanonizowany w 1991 r.

1907 - W Jettingen w Bawarii urodził się Claus von Stauffenberg, pułkownik Wehrmachtu, oficer sztabu generalnego; w lipcu 1944 r. dokonał w Wilczym Szańcu nieudanego zamachu na przywódcę III Rzeszy Adolfa Hitlera.

1915 - Ponownie otwarto Uniwersytet Warszawski i Politechnikę Warszawską.

1916 - W Vevey w Szwajcarii zmarł Henryk Sienkiewicz, pisarz, laureat literackiej nagrody Nobla w 1905 r., autor m.in. "Trylogii", "Quo vadis" oraz " W pustyni i w puszczy".

1920 - Proklamowano utworzenie Wolnego Miasta Gdańska.

1922 - W Warszawie urodził się Wojciech Fangor, malarz, grafik, plakacista, rzeźbiarz.

1925 - W Sulejówku oficerowie zorganizowali manifestację poparcia dla marszałka Józefa Piłsudskiego.

1942 - Działający w warszawskim getcie konspiracyjny zespół badawczo-dokumentacyjny "Oneg Szabat", powstały z inicjatywy Emanuela Ringelbluma, przygotował dla rządu RP w Londynie oraz rządów państw sprzymierzonych raport pod nazwą "Likwidacja żydowskiej Warszawy". Raport ten wywieziony został na Zachód przez Jana Karskiego - emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego.

1954 - W Białogardzie urodził się Aleksander Kwaśniewski, członek PZPR (1977-1990), redaktor naczelny "Itd" i "Sztandaru Młodych"; minister ds. młodzieży (1985-1987); współtwórca Okrągłego Stołu; przewodniczący Rady Naczelnej SdRP (1990-1995), poseł i przewodniczący klubu parlamentarnego SLD (1991-1995), przewodniczący komisji konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego (1993-1995); prezydent RP w latach 1995-2005.

1956 - Początek wizyty I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki w Moskwie, w czasie której ustalono m.in. status wojsk radzieckich stacjonujących w Polsce oraz zasady repatriacji Polaków z ZSRS.

1957 - W Krakowie zmarł Andrzej Bursa, poeta, prozaik, dramaturg i dziennikarz.

1967 - W Warszawie urodził się Grzegorz Damięcki, aktor.

1972 - W Berlinie Zachodnim zmarł Arnold Słucki, poeta.

1973 - W Warszawie urodził się Robert Sycz, wioślarz, mistrz olimpijski z Sydney (2000) i Aten (2004); dwukrotny mistrz świata. (40)

1980 - W Krakowie odbyła się prapremiera spektaklu Tadeusza Kantora "Wielopole, Wielopole".

1983 - Na Cyprze proklamowano Turecką Republikę Cypru Północnego. (30)

1991 - Zmarła Marta Mirska, piosenkarka.

16 listopada ------------

1603 - W Iwanowicach koło Kalisza urodził się Augustyn Kordecki, przeor klasztoru paulinów na Jasnej Górze, organizator obrony sanktuarium częstochowskiego przed wojskami szwedzkimi w 1655 r. (410)

1846 - Wolne Miasto Kraków zostało zaanektowane przez Austrię.

1848 - W Londynie w sali Guildhall odbył się ostatni publiczny koncert Fryderyka Chopina, który zagrał na rzecz polskich emigrantów. (165)

1892 - W Samborze urodził się Wiktor Biegański, aktor, reżyser teatralny i filmowy.

1897 - W Kluczkowicach koło Puław urodził się Mieczysław Lepecki, żołnierz Legionów Polskich, adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego w latach 1930-1935; pisarz, podróżnik, autor wspomnień.

1918 - Telegram Józefa Piłsudskiego adresowany do przywódców państw notyfikujący powstanie niepodległego państwa polskiego. (95)

1918 - Proklamowano Republikę Węgierską. (95)

1922 - W Mikulińcach koło Tarnopola urodził się Janusz Morgenstern, reżyser, scenarzysta, producent filmowy.

1926 - We Lwowie urodził się Roman Zimand, historyk literatury, eseista.

1930 - W Polsce przeprowadzone zostały wybory do Sejmu III kadencji, tzw. wybory brzeskie.

1940 - Niemcy zamknęli getto w Warszawie; na obszarze 307 ha znalazło się około 400 tys. Żydów.

1942 - Oddziały Kedywu KG AK z Warszawy przeprowadziły akcję równoczesnego wykolejenia pięciu niemieckich pociągów na liniach z Warszawy do Radomia, Dęblina, Łukowa i Terespola.

1944 - PKWN wydał dekret "O przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa".

1945 - Utworzono Komisję Specjalną do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym. Komisja posiadała uprawnienia sądu i prokuratury.

1950 - W Warszawie rozpoczął obrady II Światowy Kongres Pokoju, w czasie którego wybrano Światową Radę Pokoju.

1972 - W Paryżu Konferencja Generalna UNESCO przyjęła Konwencję o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego.

1979 - Premiera filmu "Amator" w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

17 listopada ------------

1370 - W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Ludwika Andegaweńskiego na króla Polski.

1516 - W Januszkowie pod Żninem urodził się Klemens Janicki, poeta.

1780 - W Warszawie zmarł Bernardo Belotto, zwany również Canaletto, włoski malarz; w latach 1767-1780 pracował dla króla Stanisława Augusta w Warszawie.

1796 - W Petersburgu zmarła cesarzowa Rosji Katarzyna II.

1888 - W Wierzchni Dolnej koło Kałusza urodził się Stanisław Skwarczyński, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, generał WP,; w latach 1938-1939 szef Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN); we wrześniu 1939 r. dowódca grupy operacyjnej w Armii "Prusy". (125)

1892 - W Paryżu rozpoczął się zjazd socjalistów polskich, który powołał Polską Partię Socjalistyczną.

1905 - W Warszawie urodził się Adam Ważyk, poeta, prozaik, eseista, tłumacz.

1913 - W Łodzi urodził się Aleksander Bardini, aktor, reżyser, pedagog. (100)

1933 - Stany Zjednoczone i Związek Sowiecki nawiązały stosunki dyplomatyczne. (80)

1942 - W Stanisławowie urodziła się Anna Seniuk, aktorka.

1955 - W Gdańsku konsekrowano po odbudowie kościół Mariacki.

1975 - W Wejherowie urodziła się Kinga Baranowska, himalaistka, zdobywczyni ośmiu ośmiotysięczników.

1989 - W Warszawie zdemontowano pomnik Feliksa Dzierżyńskiego.

2000 - Premiera filmu "Daleko od okna" w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego.

2003 - W Warszawie zmarła Zofia Rysiówna, aktorka. (10)

2005 - W Częstochowie zmarł Marek Perepeczko, aktor. (PAP)

mjs/ par/