Za rozdzieleniem funkcji ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego oraz przywróceniem przedwojennej instytucji sędziego śledczego opowiada się Krajowa Rada Sądownictwa. Jej zdaniem, uczyniłoby to organa ścigania odpornymi na naciski i wpływy polityczne.
Niedawną uchwałę KRS w sprawie potrzebie zmian w organizacji prokuratury PAP otrzymała we wtorek.
Rada dostrzega "narastający od wielu lat proces upolitycznienia działań prokuratury, który negatywnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości", co prowadzi niejednokrotnie do naruszania podstawowych praw i swobód obywatelskich.
Funkcje ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego połączono w 1990 r., zgodnie z umową Okrągłego Stołu. Ówczesna strona solidarnościowa uznała, że będzie to dobra metoda uzyskania możliwości parlamentarnego nadzoru nad prokuraturą, w której dokonywano weryfikacji kadr.
KRS oceniła doświadczenia ostatnich 17 lat w tej materii negatywnie, zaś połączenie funkcji - za "wadliwe rozwiązania ustrojowe". "Tego rodzaju rozwiązanie w połączeniu z hierarchicznym podporządkowaniem, zwierzchnim nadzorem (ministra - PAP) oraz jedynie formalnymi gwarancjami niezależności prokuratorów, sprzyjają wykorzystywaniu prowadzonych postępowań przygotowawczych do potrzeb politycznych, zwłaszcza w sprawach nośnych medialnie" - uznała Rada.
Kandydat na ministra sprawiedliwości w rządzie Donalda Tuska prof. Zbigniew Ćwiąkalski opowiada się za rozdziałem ministerstwa i prokuratury. We wtorkowej wypowiedzi dla portalu gazeta.pl powiedział on, że prawne przeprowadzenie tego podziału to kwestia roku.
Rozdział funkcji popiera większość środowisk prawniczych, a także wszystkie ugrupowania parlamentarne - oprócz PiS. Według tej partii minister sprawiedliwości-prokurator generalny gwarantuje realny wpływ władzy wykonawczej na politykę karną, co jest niezbędne - skoro rząd odpowiada za bezpieczeństwo obywateli.
KRS natomiast widzi pilną potrzebę "wprowadzenia wielopłaszczyznowych uregulowań systemowych, które zminimalizowałyby w przyszłości pokusę instrumentalnego wykorzystywania prokuratury przez polityków i zapewniłyby gwarancje procesowe osobom objętym postępowaniem".
Rada zwraca też uwagę na historyczne doświadczenia polskiej procedury karnej, które - jej zdaniem - wskazują na potrzebę przywrócenia instytucji sędziego śledczego i nowego określenia modelu postępowania przygotowawczego.
Część naukowców, m.in. prof. Andrzej Rzepliński z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, ma w tej sprawie takie samo zdanie. W jego opinii sędzia śledczy - będąc jako sędzia niezawisły i nie mając zwierzchnika jak prokurator - wydawałby decyzje procesowe (wszczynanie śledztwa, stawianie zarzutów, areszt, umorzenie itp.), pozostawiając prokuraturze prowadzenie przesłuchań i zbieranie innych dowodów.
"Znamiennym jest, że instytucja sędziego śledczego została zlikwidowana w 1949 r., kiedy rozpoczął się najgorszy w nowożytnej historii Polski okres łamania praw i wolności obywatelskich. Jej restytucja przywróci w postępowaniu przygotowawczym organ niezawisły, podległy wyłącznie ustawom, odporny na wszelkiego rodzaju naciski i wpływy" - uznała Krajowa Rada Sądownictwa.
KRS to konstytucyjny organ stojący na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W jego skład wchodzą przedstawiciele sędziów sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także minister sprawiedliwości, przedstawiciel prezydenta oraz po kilku reprezentantów Sejmu i Senatu. (PAP)
wkt/ pz/ gma/
