Odrestaurowana, zabytkowa synagoga otwarta została uroczyście we wtorek w Zamościu (Lubelskie). Budynek pomieści ośrodek kultury; będzie też służył jako miejsce modlitwy dla odwiedzających miasto grup żydowskich.
Ambasador Izraela Zvi Rav Ner podkreślił, że odnowiona zamojska synagoga będzie nie tylko przypominać o przeszłości, ale też służyć miastu i dialogowi polsko-żydowskiemu. Zaznaczył, że państwo Izrael ma bardzo dobre stosunki z Polską, a do naszego kraju corocznie przyjeżdżają tysiące żydowskiej młodzieży.
"Chcemy, żeby odwiedzali miejsca holokaustu, ale też żeby to była baza do dialogu między młodymi. Żeby się spotykali, żeby się poznali. Nie tylko, żeby się uczyli o historii, ale też żebyśmy mogli razem budować przyszłość" - powiedział ambasador.
"Mamy nadzieję, że tutaj też będzie żydowskie miejsce, które będzie służyć miastu, żeby tu mogli spotykać się Żydzi i Polacy, żeby w jakimś sensie kontynuować ten dialog, który mieliśmy tu między narodami przez 900 lat. To jest taki mały most" - dodał Zvi Rav Ner.
Naczelny rabin Polski Michael Schudrich odśpiewał psalmy. Na drzwiach do synagogi - wewnętrznych i zewnętrznych - przybito mezuzy, pudełeczka z fragmentami Tory.
W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele organizacji żydowskich z Izraela, USA, Wielkiej Brytanii oraz delegacje gmin żydowskich z Polski. Przybyli m.in. członek Knesetu Isaac Herzog oraz ambasadorowie: USA - Lee Feinstein; Niemiec - Ruediger Freiherr von Fritsch; Norwegii - J.E. Enok Nygaard. Obecny był biskup lubelski Mieczysław Cisło oraz przedstawiciele miejskich i regionalnych władz samorządowych. Patronat nad uroczystością objął prezydent Polski Bronisław Komorowski.
Na zakończenie uroczystości z koncertem pieśni sefardyjskich wystąpiła Anna Jagielska-Riveiro. Po otwarciu synagogi rozpoczęła się w niej trzydniowa międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona historii i kulturze Żydów w Zamościu i na Zamojszczyźnie.
Synagoga w Zamościu stoi na starówce wpisanej na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Wzniesiona została na początku XVII w., a przebudowana w XVIII w. Miała bogato zdobione sztukateriami sklepienia i ściany oraz i wnękę na Torę - aron ha-kodesz. W centrum głównej sali stało podwyższenie dla mówcy, bima altanowa z kutego żelaza, która nie zachowała się.
W czasie wojny naziści zrabowali i zdewastowali synagogę, umieścili w niej stajnię a następnie warsztaty stolarskie. Po wojnie budynek został odremontowany; początkowo był tu magazyn, a od 1959 r. - biblioteka.
W 2002 r. zaniedbany budynek przekazano Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Kosztem 1,7 mln euro przeprowadziła ona kompleksowy remont i konserwację, po której synagoga odzyskała dawny wygląd. 85 proc. kosztów prac sfinansowanych zostało ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
W budynku będzie się mieścił punkt informacji turystycznej Szlaku Chasydzkiego łączącego 23 miasta Lubelszczyzny i Podkarpacia, promującego wartość zabytków żydowskich. Będzie tu także multimedialne muzeum historii Żydów Zamościa oraz ośrodek kultury Centrum "Synagoga".
Żydzi osiedlali w Zamościu od końca XVI w. Tuż przed wybuchem II wojny światowej żyło ich tu 12,5 tys., czyli ponad 40 proc. wszystkich mieszkańców. Zagładę w Zamościu i okolicach przetrwało zaledwie około 50 Żydów; kilkuset przeżyło wojnę w Związku Radzieckim. W 1947 r. w Zamościu mieszkało zaledwie 5 Żydów - podał historyk Robert Kuwałek w broszurze wydanej z okazji otwarcia synagogi w Zamościu.(PAP)
kop/ ls/
