W połowie przyszłego tygodnia MAC skieruje do konsultacji założenia do projektu, który ma umożliwić samorządom oszczędności dzięki m.in. wspólnemu wykonywaniu zadań. Resort chce, aby gminy i powiaty mogły funkcjonować według nowych reguł od stycznia 2014 r.
Szef MAC Michał Boni liczy, że wyniki konsultacji przygotowanych przez jego resort propozycji będą znane około połowy lutego, a na przełomie lutego i marca założeniami do ustawy o poprawie warunków świadczenia usług przez jednostki samorządu terytorialnego zajmie się Rada Ministrów.
"Potem mielibyśmy okres półtora miesiąca do dwóch miesięcy na przygotowanie szczegółowych rozwiązań, tak aby w czerwcu-lipcu trafił on do parlamentu" - powiedział. Jak dodał, gdyby udało się uchwalić ustawę na przełomie trzeciego i czwartego kwartału, mogłaby ona zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2014 r.
Wiceminister administracji i cyfryzacji Magdalena Młochowska mówiła na konferencji prasowej w środę, że przygotowywane zmiany nie są żadnym nowym prawem, a jedynie "poprawieniem i uelastycznieniem" istniejących regulacji dotyczących funkcjonowania samorządów. Według ostrożnych szacunków - mówiła wiceminister - samorządy mogłyby zyskać na zmianach co najmniej 1 mld zł rocznie.
Boni przekonywał, że potrzebne jest nowe podejście do relacji państwo-samorządy. "W czasach kryzysu samorząd musi być bardziej elastyczny w działaniach, potrzebuje więcej pieniędzy. Chcemy, nie ograniczając zadań samorządów, stworzyć warunki dla lepszej ich organizacji tak, żeby oszczędności w ten sposób uzyskane, zostały w samorządach" - powiedział Boni.
"Naszym zdaniem samorządy funkcjonują w zbyt mocnych gorsetach, jeśli chodzi o układanie swych planów" - ocenił. Jak mówił, poprzez proponowane zmiany Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji chce uprościć i uelastycznić zasady funkcjonowania gmin i powiatów oraz stworzyć ramy dla lepszej kooperacji pomiędzy różnymi jednostkami samorządu.
Podkreślił, że ramy te w żadnym razie nie będą jednak stanowić jakiegokolwiek przymusu, a gminy i powiaty "drogą ewolucji same będą wybierały, czy i w jaki sposób ściślej współpracować z innymi samorządami". "Samorządy same zdecydują, czy chcą mocniej kooperować, łączyć się w różnego rodzaju związki, by wspólnie wykonywać zadania" - zaznaczył.
Szef MAC zapewnił, że nie chodzi o likwidację żadnych jednostek samorządu. "Nikt nie będzie niczego likwidował. Nie ma rewolucyjnej zmiany organizacyjnej, jest tworzenie ram do tego, by samorządy wybierały najbardziej optymalne dla siebie rozwiązania" - zaznaczył Boni.
Ministerstwo chce m.in. zwiększyć zachęty finansowe do łączenia się jednostek samorządu terytorialnego na poziomie gminnym i powiatowym. Jak mówiła Młochowska, w szczególności chodzi o zachęcenie do tego małych gmin, które w znikomym stopniu korzystają z obecnych rozwiązań w tym zakresie.
W tej chwili samorządy, które łączą się w związki gminne czy gminno-powiatowe, otrzymują o 5 proc. wyższe wpływy z PIT przez 5 lat. Najmniejsze gminy często mają bardzo mały wpływ z PIT-u, więc takie rozwiązanie nie stanowi dla nich wystarczającej zachęty do zacieśniania kooperacji z innymi samorządami.
MAC chce zostawić ten o 5 proc. wyższy wpływ z PIT-u, lecz będzie się opierać "na innych średnich" tak, by te jednostki, które mają niskie wpływy z PIT-u, w przypadku połączenia się miały zapewnione wyrównanie dodatkowego wpływu do poziomu średniej krajowej.
Resort chce też umożliwić samorządom redukcję wydatków poprzez tworzenie centrów usług wspólnych. MAC chce, aby realizowały one zadania z zakresu księgowości, administracji, zamówień publicznych czy informatyzacji wspólnie dla gminy oraz podległych jej instytucji. W przypadku małych gmin centra te wykonywałyby usługi dla więcej niż jednej gminy z danego obszaru.
Zmiany dotyczą także pomocy społecznej, której dyspozytorem są samorządy. MAC chce uelastycznić organizację realizacji zadań z tego zakresu w ten sposób, aby dać samorządom możliwość zdecydowania, czy będą świadczyć pomoc społeczną w ramach urzędu czy poprzez wyspecjalizowaną jednostkę. MAC chce też umożliwić realizowanie kilku zadań z zakresu pomocy społecznej w ramach jednej instytucji.
Zmiany dotyczą też instytucji kultury. Jak mówiła Młochowska, obecnie wszystkie zadania z zakresu kultury samorządy muszą wykonywać poprzez samorządowe instytucje kultury, które mają bardzo dużą autonomię prawną, a w związku z tym także liczne obowiązki administracyjne i księgowe.
"Pytanie, czy taka duża autonomia tych instytucji w przypadku jednostek, które często są prawie wyłącznie finansowane z budżetu samorządów jest rzeczywiście sensowna?" - pytała. Jak poinformowała, MAC chce dać samorządom możliwość wyboru również innych niż obecne form organizacyjnych dla realizacji zadań z zakresu kultury.
Jeżeli chodzi o kwestie metropolitalne, MAC chce promować dobrowolną współpracę jednostek samorządu terytorialnego. Resort będzie zachęcał samorządy do tworzenia związków powiatowo-gminnych oraz usprawnienia zakładanie oraz dokonywanie zmian w statusie związków komunalnych. MAC chce też uprościć proces podejmowania decyzji w ramach związków.
Uproszczeniu i skróceniu ma też ulec proces rejestracji związków. Obecnie - mówiła Młochowska - jest to proces wieloetapowy, który kończy się na szczeblu centralnym w MAC. Resort chce, aby rejestracja związków samorządowych kończyła się na poziomie wojewodów.
Boni powiedział, proponowane zmiany są odpowiedzią na problemy zdiagnozowane w raporcie "Ocena sytuacji samorządów terytorialnych" na szczeblu gmin i powiatów. Zwrócono w nim m.in. uwagę na problemy finansowe samorządów, a także na to, że gminy zarówno małe jak i duże gminy funkcjonują obecnie według takich samych reguł, choć problemy z jakimi musza się mierzyć są diametralnie różne. (PAP)
mzk/ son/ jbr/
