Około 11 tysięcy Żydów i Polaków wspólnie uczci w poniedziałek pamięć ofiar Holokaustu. Po raz 22. przejdą "drogą śmierci" z byłego niemieckiego obozu Auschwitz do byłego Auschwitz II-Birkenau w Marszu Żywych.
Obok młodzieży uczestnikami będzie m.in. pół tysiąca Żydów ocalałych z Zagłady, prezydent Światowego Kongresu Żydów Ron Lauder oraz szef sztabu Sił Obrony Izraela generał Benny Gantz.
Marsz Żywych to projekt edukacyjny, pod auspicjami którego Żydzi z różnych krajów, głównie uczniowie i studenci, odwiedzają miejsca Zagłady stworzone przez Niemców podczas wojny na okupowanych ziemiach polskich. Poznają także historię Żydów w Polsce, spotykają się z rówieśnikami i polskimi sprawiedliwymi wśród narodów świata.
Jego kulminacją jest przemarsz z byłego Auschwitz I do Auschwitz II-Birkenau. W trzykilometrową trasę uczestnicy wyruszą sprzed bramy z napisem "Arbeit macht frei". Główna uroczystość odbędzie się przy pomniku ofiar obozu w byłym Birkenau. Uczestnicy zmówią kadisz, jedną z najważniejszych modlitw w judaizmie, oraz żałobną modlitwę El male rachamim. Odśpiewają pieśń "Hatikva" (Nadzieja), hymn Izraela. W tym roku przypada 65-lecie powstania państwa Izrael.
Przed wymarszem, od wczesnych godzin przedpołudniowych, Żydzi i Polacy będą zwiedzali ekspozycję obozową. Zobaczą m.in. ekspozycję poświęconą zagładzie ponad 400 tysięcy Żydów węgierskich, blok 11 zwanym Blokiem Śmierci i jego dziedziniec, na którym znajduje się Ściana Straceń. Tutaj Niemcy rozstrzeliwali więźniów, głównie Polaków.
Sygnałem do wymarszu będzie dźwięk szofaru, rogu baraniego. Hebrajczycy dęli w niego podczas religijnych ceremonii i używali w bitwach. Obecnie trąbienie rozpoczyna okres pokuty. Dęcie w szofar jest swoistym wołaniem do Boga o miłosierdzie dla jego stworzeń.
Marsze Żywych odbywają się od 1988 roku. Organizowane są tradycyjnie w Dniu Pamięci o Zagładzie (Jom HaSzoa), który został ustanowiony 12 kwietnia 1951 roku przez izraelski parlament - Kneset. Jego data związana jest z powstaniem w getcie warszawskim. Pierwotnie nazwa święta brzmiała Jom HaSzoa U'Mered HaGetaot (Dzień Pamięci o Zagładzie i Powstaniu w Getcie). Później dzień ten określano jako Jom HaSzoa Ve Hagevurah (Dzień Pamięci o Zagładzie i Bohaterstwie). Obecnie mówi się po prostu o Dniu Pamięci o Zagładzie. Jego data w kalendarzu gregoriańskim jest ruchoma. Wynika to stąd, że kalendarz żydowski jest kalendarzem księżycowym. Przypada zawsze 27 dnia miesiąca Nisan, który w tym roku nastąpi 8 kwietnia.
W pierwszym marszu wzięło udział około 1,5 tysięcy Żydów. Od roku 1996 odbywają się corocznie. Największy z dotychczasowych - z udziałem około 20 tys. osób - odbył się w 2005 roku, gdy przypadła 60. rocznica wyzwolenia Auschwitz. Poprowadzili go premierzy: Polski - Marek Belka i Izraela - Ariel Szaron, a uczestniczyli także premier Węgier Ferenc Gyurcsany i noblista Elie Wiesel.
W Marszach uczestniczyli prezydenci: Polski - Aleksander Kwaśniewski, oraz Izraela - Ezer Weizman i Mosze Kacaw. Szli także premierzy z obu krajów - Jerzy Buzek i Benjamin Netanjahu. Wśród uczestników był obecny prezydent Izraela Szymon Peres i Rafi Eitan, który dowodził akcją ujęcia jednego z największych zbrodniarzy nazistowskich - Adolfa Eichmanna.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie funkcjonowała także sieć podobozów.
Niemcy zgładzili tu ponad 1,1 mln osób. Większość stanowili Żydzi, około 960 tysięcy. Polski Żyd Dawid Wongczewski, deportowany 20 czerwca z więzienia w Wiśniczu Nowym, był pierwszą śmiertelną ofiarą obozu. Po ucieczce 6 lipca 1940 roku Tadeusza Wiejowskiego (numer 220) Niemcy przeprowadzili karny apel, który trwał 20 godzin. Wongczewski, wcześniej okrutnie katowany w więzieniu, nie przeżył go. Zmarł w nocy z 6 na 7 lipca.
Dokładna data rozpoczęcia masowej zagłady w obozie nie jest znana. Najwcześniejszą ustaloną datą przybycia transportu Żydów jest 15 lutego 1942 roku. Najliczniejszą grupę Żydów deportowanych do Auschwitz stanowili obywatele Węgier. Od maja do lipca 1944 roku do obozu przywieziono 437 402 osoby. Drugą pod względem liczebności była społeczność żydowska z terenów II Rzeczypospolitej. Historycy muzeum szacują, że było to około 300 tysięcy osób. W Auschwitz Niemcy mordowali Żydów z wszystkich okupowanych przez siebie krajów Europy, a także z państw satelickich.
W Auschwitz Niemcy mordowali także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i przedstawicieli innych narodów.
Marek Szafrański (PAP)
szf/ ls/
