W sprawie zmian w prokuraturze wojskowej i ewentualnej reorganizacji tej prokuratury kluczowe będzie zdanie prokuratora generalnego, żadne zmiany nie zostaną wdrożone bez konsultacji z PG - zapewniło we wtorek Ministerstwo Sprawiedliwości.
Od kilku lat toczy się dyskusja prawników na temat potrzeby odrębnego powszechnego i wojskowego wymiaru sprawiedliwości oraz ustroju prokuratury wojskowej. W przedstawionym niedawno planie prac rządu na bieżący rok znalazła się zapowiedź przygotowania w drugim kwartale roku założeń do projektu ustawy o sądach wojskowych. Projekt dotyczyć ma nowego modelu sądownictwa wojskowego i jednocześnie zakładać likwidację prokuratury wojskowej, czyli Naczelnej Prokuratury Wojskowej i podległych jej jednostek.
"W resorcie pracuje zespół, który przygotowuje projekt regulacji dotyczących wojskowych sądów i prokuratur. Za wcześnie jednak, aby mówić o konkretnych rozwiązaniach. Z pewnością żadne zmiany w funkcjonowaniu wojskowej prokuratury nie zostaną wdrożone bez konsultacji z Prokuraturą Generalną, której zdanie będzie kluczowe" - powiedziała PAP rzeczniczka prasowa ministra sprawiedliwości Patrycja Loose.
W PG od października zeszłego roku nad zmianami w wojskowej prokuraturze pracuje inny zespół, powołany przez prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta. W poniedziałek Seremet zapewnił, że nie zapadła żadna decyzja o likwidacji wojskowego pionu prokuratury. "Nadal uważam, że dyskusja nie jest zamknięta, głęboko wierzę, że będzie się ona toczyć w atmosferze wolnej od emocji" - dodał i zaprzeczył, aby ewentualne zmiany miały "degradować" prokuratorów wojskowych oraz by podejmowano je bez przemyślenia i nierzetelnie. Prokuratura wojskowa liczy ponad 150 prokuratorów.
Problem pionu wojskowego w wymiarze sprawiedliwości został wywołany m.in. w związku z przeprowadzonym programem profesjonalizacji i zmniejszenia liczebności polskiej armii. Sformułowane trzy lata temu wytyczne określiły liczebność wojska na 100 tys. żołnierzy zawodowych i docelowo 20 tys. w Narodowych Siłach Rezerwowych.
Zmniejszenie liczebności armii wpłynęło na zmniejszenie liczby spraw rozpatrywanych przez sądy i prokuratury wojskowe. Według ostatniego sprawozdania prokuratora generalnego w 2010 r. wojskowe prokuratury prowadziły 3448 spraw o przestępstwa i wykroczenia. Zakończono natomiast łącznie 3105 spraw, w tym: 2107 postępowań przygotowawczych, 427 spraw, w których odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego i 571 spraw o wykroczenia. Natomiast rok wcześniej - w 2009 r. wojskowe prokuratury prowadziły 5936 spraw o przestępstwa i wykroczenia. Zakończono zaś łącznie 5541 spraw.
Ponadto od początku 2009 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania karnego, w której przewidziano możliwość przekazania sprawy sądowi powszechnemu w razie zwolnienia żołnierza z czynnej służby wojskowej. "Niewątpliwie wystąpi zmniejszenie ilości spraw prowadzonych przez wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury, jak i ilość spraw rozpoznawanych przez sądy wojskowe" - zaznaczano w 2008 r. w uzasadnieniu zmian.
Prawnicy pytani przez PAP zgodnie ocenili, że przepisy dotyczące wojskowego wymiaru sprawiedliwości wymagają zmian, które powinny być jednak wprowadzane stopniowo. "W naszych warunkach ani prokuratura wojskowa, ani sądownictwo wojskowe nie ma racji bytu ze względu na liczbę żołnierzy; musi być bardzo bogate państwo, aby wydawać tyle pieniędzy na ten pion wymiaru sprawiedliwości" - ocenił były zastępca prokuratora generalnego prof. Ryszard Stefański.
Dodał, że ewentualna likwidacja sądów wojskowych może być trudniejsza od likwidacji wojskowej prokuratury, gdyż sądy wojskowe są wymienione w konstytucji. "W sprawie prokuratury na okres przejściowy najlepsze byłoby utworzenie wydziałów wojskowych w prokuraturach powszechnych i po pewnym czasie sprawdzenie, czy spraw jest tyle, iż istnieje potrzeba utrzymywania takich wydziałów" - mówił. Stefański wskazał też, że ewentualna zmiana dotycząca prokuratury wojskowej nie byłaby skomplikowana legislacyjnie - wymagałaby tylko zmian w ustawach i przygotowania odpowiednich rozporządzeń zabezpieczających dalszy rozwój kariery zawodowej prokuratorów wojskowych.
Z kolei karnista Łukasz Chojniak powiedział PAP, że "w czasach, gdy występuje potrzeba coraz większej specjalizacji - również w zawodach prawniczych - całkowita likwidacja prokuratury wojskowej nie byłaby wskazana". Dodał jednak, że w jego ocenie prokuratura ta powinna funkcjonować jako odrębne wydziały przy niektórych prokuraturach okręgowych i apelacyjnych. "Wprawdzie prokuratorzy wojskowi zwykle są żołnierzami, ale ponieważ funkcjonuje cywilne zwierzchnictwo nad armią, nie widzę powodu, aby prokuratorzy ci nie mogli odnaleźć się w ramach cywilnej prokuratury" - zaznaczył.
Temat utrzymania bądź zniesienia rozdziału powszechnego i wojskowego wymiaru sprawiedliwości pojawił się już dwa lata temu podczas wyborów prokuratora generalnego w styczniu 2010 r. Przyszły prokurator generalny Andrzej Seremet, odpowiadając wtedy na pytanie z ankiety Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, czy jest zwolennikiem utrzymywania dualizmu powszechnego i wojskowego wymiaru sprawiedliwości, odpowiedział: "Tak, ponieważ zmiana nie przyniosłaby wiele pożytku wymiarowi sprawiedliwości, a byłaby kosztowna, trzeba było tego dokonać w czasie prac nad nową konstytucją i kodyfikacją ustaw karnych". Zdania wśród kandydatów na prokuratora generalnego w sprawie utrzymania wojskowego wymiaru sprawiedliwości były wówczas podzielone.
W Polsce sądownictwo wojskowe składa się z Izby Wojskowej w Sądzie Najwyższym, dwóch sądów okręgowych i siedmiu sądów garnizonowych. Z kolei pion prokuratury wojskowej składa się z naczelnej prokuratury wojskowej, dwóch prokuratur okręgowych - w Warszawie i Poznaniu oraz 11 prokuratur garnizonowych.
W zeszłym roku zdecydowano o likwidacji trzech sądów garnizonowych - w Bydgoszczy, Krakowie i Zielonej Górze. Na mocy wprowadzonego w styczniu rozporządzenia liczba sędziów wojskowych w sądach garnizonowych została zmniejszona o 25 osób. Sędziów wojskowych jest obecnie 58.
Marcin Jabłoński (PAP)
mja/ bno/ bk/
