Listy spraw do załatwienia, do zapamiętania, wydatki, ważne zapiski na świstkach papieru, a także złote myśli wybitnych artystów i pisarzy, w tym Pabla Picassa, gromadzi interesująca ekspozycja w nowojorskiej Morgan Library and Museum.
Wystawa prezentuje blisko 80 różnych list. Czasem są spisane niezbyt schludnie na skrawkach papieru, kiedy indziej starannie kaligrafowane w opasłych zeszytach, to znów drukowane. Niektóre oryginalnie ilustrowane stanowią same w sobie perełki sztuki. Do innych dołączone są wizytówki, rachunki ze sklepów albo też próbki materiałów.
"To fascynujące, że ta wszechobecna forma dokumentacji potrafi powiedzieć tak wiele o osobie lub momencie w historii" - zauważa kurator wystawy Liza Kirwin.
Pośród zgromadzonych eksponatów zwraca uwagę lista artystów, których Pablo Picasso zaprotegował amerykańskiemu malarzowi Waltowi Kuhnowi (1877 - 1949), twórcy przełomowej wystawy sztuki współczesnej Armory Show zorganizowanej w roku 1913 w gmachu nowojorskiej zbrojowni. Pośród rekomendowanych na małym kawałku papieru twórców znalazły się takie późniejsze sławy, jak Marcel Duchamp (jego nazwisko Picasso napisał z błędem), Fernard Leger i Juan Gris.
Mieszkający niegdyś w stanie New Jersey malarz Adolf Konrad (1915 - 2003) przed wyprawą do Rzymu i Turcji sporządził osobliwą listę rzeczy przydatnych w podróży. Każdy niezbędny przedmiot - poczynając od szkicowników, pędzli i farb, a kończąc na skarpetach i spodniach - artysta pieczołowicie namalował.
Wystawa eksponuje list amerykańskiego dziennikarza H. L. Menckena (1880-1956) objawiający m.in. takie prawdy życiowe, że nigdy nie miał kaca, zwykle nie mówił prawdy kobietom i popierał monogamię.
Pochodzącego z Buffalo w stanie Nowy Jork malarza i pisarza Ada Reinhardta (1913 - 1967) reprezentuje lista niepożądanych substytutów dla terminu "sztuka" do których należy m.in. luksus i biznes, a także stosownych określeń, jak odkrycie i przygoda.
Po abstrakcyjnym ekspresjoniście Franzu Kline (1910 - 1962) zachował się rachunek z nowojorskiego sklepu monopolowego z datą 31 grudnia 1960 roku, opiewający na niezłą, jak na tamte czasy, kwotę 274 dolarów i 51 centów.
Elaine de Kooning (1918 -1989) zaliczana do tej samej formacji malarzy, drobiazgowo zestawiała mężowi listę dochodów i wydatków, a także dotacji na cele charytatywne.
Notatki abstrakcjonisty z USA Alexandra Caldera (1898-1976) przedstawiają adresy i nazwiska znajomych, w tym rumuńskiego rzeźbiarza Constantina Brancusiego.
Amerykański architekt i projektant fińskiego pochodzenia Eero Saarinen (1910 - 1961)ujawniając w swych zapiskach cechy krytyka sztuki w "New York Times" Aline Bernstein, która wkrótce stała się jego drugą żoną, twierdził, że miała świetne poczucie humoru, piękne ciało i wiele entuzjazmu.
Urodzony w Niemczech, a tworzący w Stanach Zjednoczonych, malarz Hans Hofmann (1880 - 1966), którego uczniem był także Jackson Pollock, nie owijał w bawełnę co myśli o swoich studentach. Pisał, że "zawsze znajdzie się taki apostoł, który zaprzeczy mistrzowi".
Jak powiedziała w rozmowie z PAP oglądająca wystawę Julie Fotos, zaciekawiły ją zwłaszcza pejzaże Niemca z pochodzenia, modernisty Oscara Bluemnera (1867 - 1938) opatrzone notatkami z podaniem dat powstania i rozmiarów każdego miniaturowego dzieła. "Lubię malarstwo opisowe, dbające o szczegóły" - dodała.
Listy, ilustrowane nieraz i dowcipne zapiski na kartkach i w szkicownikach potwierdzały potrzebę prowadzenia skrupulatnych notatek z pracy i codziennego życia nawet przez artystów.
Zebrane w nowojorskim muzeum materiały pochodzą z archiwów sztuki waszyngtońskiego Smithsonian Institution. Wystawę można oglądać do 2 października.
Morgan Library and Museum posiada bardzo bogatą kolekcję dzieł sztuki, literackich i muzycznych, od antyku poprzez średniowiecze i renesans, aż po czasy współczesne. Mieści się przy eleganckiej Madison Avenue na Manhattanie, tuż koło Konsulatu Generalnego RP w Nowym Jorku.
z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP)
ad/ abe/ mlu/
