Odsłonięciem w Mieszkowie tablicy pamiątkowej poświęconej rodzicom pierwszego dowódcy Powstania Wielkopolskiego, gen. Stanisława Taczaka, rozpoczęły się we wtorek w południowej Wielkopolsce uroczystości 93. rocznicy wybuchu zwycięskiej insurekcji.
Grób Balbiny i Andrzeja Taczaków odnaleźli i odnowili członkowie miejscowej Grupy Rekonstrukcyjnej Powstańców Wielkopolskich. Złożono także kwiaty pod pomnikiem generała w Mieszkowie. Przy zabytkowym dworku, w którym planowane jest utworzenie muzeum Powstania Wielkopolskiego, odsłonięto tablicę upamiętniającą bohaterów oraz gen. Stanisława Taczaka. Wieczorem zostaną włączone na minutę syreny alarmowe.
Hołd powstańcom oddano także w Ostrowie Wlkp., Nowych Skalmierzycach i Boczkowie. Autor książki "Republika Ostrowska" Zenon Dykcik podał, że to właśnie w tej miejscowości zginął pierwszy powstaniec Jan Mertka. 27 grudnia 1918 r. do Mertki i Czesława Radajewskiego podszedł pięcioosobowy patrol niemiecki i zażądał złożenia broni. Po odmowie, padły strzały. Zginął Mertka, Radajewski odniósł rany.
Prezes oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Kaliszu Tadeusz Krokos zaznaczył, że udział mieszkańców tego miasta w Powstaniu Wielkopolskim polegał m.in. na utworzeniu I batalionu Wojska Polskiego. Do tego batalionu przerzucano potajemnie młodych ludzi z Ostrowa Wlkp. i Skalmierzyc. W ten sposób uciekli oni przed wcieleniem do wojska pruskiego - tłumaczy Krokos. Według niego, do dziś trwają spory, czy Mertka był pierwszym poległym powstańcem, czy był nim może Franciszek Ratajczak.
"Nie jest dziś ważne, czy był nim Mertka, czy też Ratajczak. Ważne, że dzięki powstańczemu zrywowi Wielkopolska znalazła się w granicach niepodległej Polski" - powiedział PAP sołtys Boczkowa, Zbigniew Budzik.
W ostrowskim muzeum znajduje się odnaleziona kilka lat temu kamienna tablica Mertki. Z napisu, jaki na niej ocalał, wynika, że poległ on o godz. 11.30. "Jest on niewątpliwie pierwszym poległym Powstania Wielkopolskiego" - twierdzi kustosz muzeum, Barbara Jarosz. Dodała, że tablicę przechowywała od początku II wojny światowej najprawdopodobniej rodzina Mertki. Odnaleziono ją przypadkowo podczas budowy nowego domu.
Ostrów był dla powstańców jednym z najważniejszych punktów strategicznych. Dykcik wspomina w swojej książce, że wiadomość o walkach na ulicach Poznania dotarła do Ostrowa 27 grudnia późnym wieczorem. Zaraz odezwały się dzwony kościelne i rano następnego dnia żołnierze czekający w domach na umówiony sygnał stawili się w wyznaczonych punktach gotowi do walki.
Najwięcej ludzi zgromadziło się w miejscowym Domu Katolickim i przed Bankiem Kupieckim. Codziennie odbywało się po kilka wieców, na których żądano oswobodzenia miasta. Dwudniowe pertraktacje zakończyły się podpisaniem umowy o opuszczeniu przez Niemców miasta. Jednak wolność dla Ostrowa ogłoszono dopiero w Nowy Rok.
Powstanie Wielkopolskie wybuchło w Poznaniu i szybko objęło teren całej Wielkopolski. Dziś w prawie każdej miejscowości tego regionu znajdują się tablice i pomniki upamiętniające walki.
Wojska powstańcze wyzwoliły spod władzy niemieckiej niemal całą Wielkopolskę. Za koniec insurekcji historycy uznają likwidację Frontu Wielkopolskiego 8 marca 1920 r., choć powstańcze zdobycze i prawo do Ziemi Wielkopolskiej dał odrodzonej Polsce już wcześniej Traktat Wersalski z 28 czerwca 1919 r. Jego postanowienia weszły w życie w styczniu 1920 r.
Powstanie Wielkopolskie było największym, zakończonym zwycięstwem, zrywem niepodległościowym na terenie zaborów.(PAP)
zak/ hes/
