Ok. 500 eksponatów znajduje się obecnie w posiadaniu Muzeum Organów Śląskich, które dziewięć lat temu powstało w Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Dotąd muzeum odwiedziło ok. 15 tys. osób.
Muzeum Organów Śląskich Akademii Muzycznej powstało w 2004 roku, jednak inicjator tego przedsięwzięcia, obecnie kierownik Katedry Organów i Muzyki Kościelnej oraz wybitny pedagog, kompozytor i wirtuoz organów prof. Julian Gembalski zaczął gromadzić elementy organów, odnajdywane na terenie Górnego Śląska już ponad ćwierć wieku temu. "Obok zabytkowych piszczałek, wiatrownic, fragmentów stołów gry, udało się pozyskać nieużywane, pozostające często w stanie destrukcji całe instrumenty i ich części" - informuje uczelnia.
Do tej pory zgromadzono ok. 500 eksponatów. Do najcenniejszych należą pochodzące z końca XVIII wieku barokowe organy z Przyszowej, które - obok funkcji czysto ekspozycyjnej - pełnią w muzeum również zadania artystyczne i dydaktyczne. Kolejny barokowy instrument, to osiemnastowieczny pozytyw z Szombierek, uratowany w 1979 roku przed likwidacją i odrestaurowany przez prof. Gembalskiego. Do muzeum przekazany został wraz z całym zbiorem różnych eksponatów, wśród których były m.in. elementy dawnych stołów gry, piszczałki i miechy organowe.
Jak poinformował PAP prof. Gembalski, do muzeum trafiają także destrukty - organy zachowane jedynie w części, bądź nie nadające się do konserwacji z powodu dużego stopnia zniszczenia. "Stają się one ważnym składnikiem zbiorów i choć nie wydają już dźwięku, świadczą o bogatej niegdyś tradycji budownictwa organów na Śląsku" - wyjaśnia prof. Gembalski. Wśród nich znaleźć można m.in. cokół dziewiętnastowiecznych organów gabinetowych z okolic Nysy wraz z miechami, czy pozostałości pozytywu procesyjnego z XVII wieku - z piszczałkami frontowymi ozdobionymi manierystyczną dekoracją malarską.
W muzealnych zbiorach znajdują się również organy znanej, śląskiej firmy "Schlag und Soehne" zbudowane w 1906 roku dla kościoła św. Józefa w Zawadzie Książęcej oraz zrekonstruowane wraz z szafą, niewielkie organy organmistrza Heinricha Duerschlaga z Rybnika, znajdujące się do 1979 roku w kościele św. Marcina w Ćwiklicach k. Pszczyny. "Ten ponad stuletni, typowy instrument drewnianego, wiejskiego kościółka (Ćwiklice) odtworzony został w oparciu o zachowane elementy i archiwalne zdjęcie" - poinformował profesor.
Jednym z ostatnich nabytków jest m.in. sześciogłosowy pozytyw domowy z XX wieku.
Odrębny dział stanowi zbiór fisharmonii - instrument wynaleziony pod koniec XVIII wieku i nazywany dawniej "młodszą siostrą organów". Istotną część stanowią też dokumenty oraz ikonografia, które związane są z historią budownictwa organowego na Śląsku oraz dziejami współczesnymi.
Stale powiększająca się ekspozycja spowodowała, że brakuje miejsca na zaprezentowanie wszystkich zgromadzonych zbiorów, dlatego uczelnia, która otrzymała od miasta Katowice - w formie darowizny - 0,5 ha gruntu w sąsiedztwie głównej siedziby uczelni, zamierza wybudować nowy obiekt, by pomieścić w nim m.in. rozrastające się zbiory Muzeum Organów Śląskich.
Obecnie muzeum mieści się w przystosowanych do celów ekspozycyjnych podziemiach budynku głównego uczelni. Jego celem jest gromadzenie, zabezpieczanie i ochrona obiektów związanych z organami i ich historią, a także ich opracowywanie naukowe i udostępnianie na stałej ekspozycji muzealnej. Wiele zgromadzonych w muzeum obiektów służy m.in. badaniom nad historią organów śląskich. W tym celu Katedra Organów i Muzyki Kościelnej zorganizowała własne zaplecze badawcze i technologiczne, obejmujące warsztat i pracownię konserwatorską, a także pracownię naukową i tzw. Archiwum Organologiczne.(PAP)
ktp/ ls/
