Konserwacja ikonostasu w cerkwi z 1587 r. w Radrużu, znalezienie użytkownika jednej z nielicznych w Polsce cerkwi bojkowskich w Liskowatem i rozpoczęcie tam remontu kapitalnego to jedne z najważniejszych zadań na 2012 rok dla podkarpackiego konserwatora zabytków.
W budżecie państwa na ochronę zabytków Podkarpacia zaplanowano prawie 10 mln zł. Jak poinformowała PAP podkarpacki konserwator zabytków w Przemyślu Grażyna Stojak jest to najwyższa dotacja w kraju.
Cerkiew bojkowska to typ cerkwi na terenach zamieszkanych lub zamieszkiwanych kiedyś przez Bojków.˙Cerkwie bojkowskie są trójdzielne, z wyraźnym podziałem na nawę, babiniec i prezbiterium. Leżące od końca wojny na terenie Polski cerkwie bojkowskie zostały zniszczone po masowych wysiedleniach tej ludności w ramach Akcji Wisła w 1947 roku. Obecnie w Polsce w naturalnych warunkach (czyli poza skansenem) znajdują się dwie cerkwie bojkowskie - w Liskowatem i Smolniku, obie na terenie Podkarpacia.
Wśród najpilniejszych prac znalazło się znalezienie użytkownika cerkwi bojkowskiej w Liskowatem. Jak wyjaśniła Stojak jest to konieczne, aby móc rozpocząć kompleksowe prace obiektu, w tym rekonstrukcję jednej z trzech stożkowatych kopuł cerkiewnych na wieży tego XVIII-wiecznego zabytku.
"Cerkiew w Liskowatem została już zinwentaryzowana przez wolontariuszy, w ramach wniosku polsko-norweskiego, którzy przygotowali też kompleksowy projekt jej konserwacji. Poszukujemy użytkownika obiektu, który rozpocznie i przeprowadzi remont" - powiedziała Stojak.
Dodała, że konieczne jest także nadanie funkcji zabytkowi. Według niej, najkorzystniejsze byłoby przywrócenie pierwotnej funkcji, czyli pełnienia kultu religijnego, ale możliwe jest także zaadaptowanie cerkwi na placówkę kulturalną. "Wszystko zależy od tego, kto zostanie użytkownikiem zabytku" - wyjaśniła konserwator.
Do najpilniejszych zadań w przyszłym roku należy też kontynuacja remontu w cerkwi w Radrużu. W tym roku udało się zaaranżować ją jako oddział Muzeum Kresów w Lubaczowie, zainstalować systemy antypożarowe, przeprowadzić pełną konserwację polichromii i przywrócić ikonostas ze składnicy w Łańcucie oraz otworzyć świątynię dla zwiedzających. W 2012 roku planowana jest organizacja koncertów muzyki cerkiewnej w zabytkowych wnętrzach świątyni oraz konserwacja ikonostasu.
W dalszym ciągu trwają też starania o wpisanie cerkwi na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO. Jak zapewniła Stojak, wszelkie dokumenty w tej sprawie trafiły już do Polskiego Komitetu ds. UNESCO w Warszawie, który z kolei przesłał wniosek do UNESCO i "w chwili obecnej oczekujemy na międzynarodową ekipę ekspertów do oceny wniosku" - zauważyła konserwator. Na liście Światowego Dziedzictwa od 2003 roku znajdują się już dwa obiekty z Podkarpacia - XV-wieczne drewniane świątynie w Bliznem i Haczowie.
Do wiodących prac należy też kontynuacja prac przy nowoodkrytych kryptach w podziemiach przemyskiej Bazyliki Archikatedralnej pw. św. Jana Chrzciciela, aby w przyszłości można było nimi dojść do Rotundy Św. Mikołaja datowanej na XI lub XII wiek. Stojak podkreśliła, że w roku bieżącym odkryto dwie, dotychczas nieznane krypty biskupie.
W WUOZ w Przemyślu trwa przygotowanie naboru wniosków o dofinansowanie remontów zabytkowych obiektów; nabór rozpocznie się od stycznia 2012 r. i potrwa do końca lutego. Właściciele i użytkownicy zabytków mogą otrzymać wsparcie w wysokości najczęściej 50 proc., choć w szczególnych wypadkach finansowanie remontu sięga do 100 proc., m.in. przy wybitnej wartości historycznej obiektu.
Konserwator zabytków podkreśliła, że przy rozstrzyganiu, kto otrzyma wsparcie, brana jest pod uwagę głównie wartość zabytku i rodzaj najpilniejszych prac, ale także zaangażowanie wnioskodawcy w renowację zabytkowego obiektu.
W 2010 roku WUOZ wydał na ochronę zabytków na Podkarpaciu 9,6 mln zł. Dotacje wynosiły od pięciu do 200 tys. zł. Najliczniejsza grupa zabytków dofinansowanych przez podkarpackiego konserwatora to zabytki pozostające w użytkowaniu m.in. kościoły, cerkwie obu obrządków, klasztory, dzwonnice drewniane i murowane, a także zabytki ruchome.
Agnieszka Pipała (PAP)
api/ ls/
