W David Rubenstein Atrium w Lincoln Center zabrakło w czwartek wieczorem wolnych miejsc dla wszystkich chętnych usłyszenia debiutujących w Nowym Jorku zespołów polskich, prezentujących muzykę żydowską. Towarzyszyli im amerykańscy artyści.
Obydwa zespoły demonstrują odmienne podejście do muzyki żydowskiej. Celem projektu Olgi Mieleszczuk (zespół nie ma nazwy) jest rekonstrukcja tradycji. Grupa Shofar łączy elementy muzyki chasydzkiej z jazzem.
Jako pierwsza wystąpiła Mieleszczuk. Przedstawiła utwory pochodzące z jej najnowszego albumu "Jewish folksongs from the shtetl" (Tradycyjne pieśni sztetla). Czerpie ona inspirację z twórczości Mariam Nirenberg, żydowskiej pieśniarki, urodzonej na Polesiu na początku XX wieku. Jej muzyka przywołuje obraz utraconego, świata tamtego regionu.
"Projekt ma w USA swoją premierę światową. Z różnych przyczyn nie znalazł dotychczas uznania w Izraelu. Nie jest też znany w Polsce. Po raz pierwszy zostanie pokazany w Muzeum Historii Żydów Polskich(MHŻP), po jego otwarciu" - mówi PAP Mieleszczuk. Pieśniarka wyraziła nadzieję, że amerykańskie występy rozbudzą zainteresowanie projektem także w Polsce i w Izraelu.
Wykonywane przez artystkę utwory odzwierciedlają m.in. eklektyzm dawnej wschodnioeuropejskiej muzyki żydowskiej. Pieśni nasycone są w większości smutkiem, zadumą i nostalgią. Mieleszczuk śpiewa głównie w języku jidysz, a także po białorusku, rosyjsku i ukraińsku. Po polsku zaprezentowała przepełniony tęsknotą "Polesia czar" powstały w latach 20. minionego wieku. Artystce towarzyszą w Nowym Jorku muzycy amerykańscy i izraelscy: skrzypaczka Lisa Gutkin(obecnie grającą z Klezmatics), gitarzysta i wirtuoz wschodniego fletu ney Ittai Binnun oraz akordeonista i pianista Uri Sharlin.
W drugiej części programu wystąpił zespół Shofar z sakosfonistą Mikołajem Trzaską, gitarzystą Rafałem Rogińskim i perkusistą Macio Morettim. Ich repertuar łączy muzykę chasydzką z free jazzem. Ekspresyjne, dynamiczne utwory Shofar nawiązują do tradycyjnej, religijnej muzyki żydowskiej, a kiedy indziej do muzyki tanecznej.
"Zarówno Rafał Rogiński jak ja mamy korzenie żydowskie. Dla nas obu ta muzyka jest sposobem w jaki rozwijamy się i znajdujemy przestrzeń w jakiej możemy się wypowiedzieć. Pielęgnujemy kulturę w sposób, jaki uważamy za słuszny, tak jak czujemy" - wyjaśnił PAP Trzaska. Jak dodał saksofonista zespół nie odtwarza kalki, która istniała przed wojną, czy istnieje obecnie w Nowym Jorku, lecz gra muzykę żydowską tak, jak powinna brzmieć dzisiaj.
Dyrektor publicznego programowania Lincoln Center Bill Bragin, który przedstawił zespoły komplementował muzyków. Uznał koncert za ekscytujący, a za niezwykle interesujące także zestawienie różniących się grup. "Myślę, że bardzo ciekawa jest kombinacja Polesia mającego tradycyjne brzmienie, traktującego muzykę z historycznej perspektywy, pokazującego prawdziwą historię z Shofarem, który też korzysta z tych wpływów, ale przetwarza to na coś zupełnie nowego" - ocenił Bragin.
Także jeden z słuchaczy koncertu, pan Menash, urodzony w Izraelu, a mieszkający w Nowym Jorku wyraził zadowolenie z obecności na koncercie. "Bardzo podobały mi się obydwie grupy. Myślę, że są bardzo dobre. Pierwsza, ponieważ rozumiem jidysz i mogę trochę mówić w tym języku, przywołuje pamięć dawnych lat. Muzyka drugiej była tym bardziej interesująca, że słyszałem w niej, a zwłaszcza u saksofonisty, cały czas dźwięki Shofaru (rogu - PAP).
Podczas amerykańskiego tournee, zorganizowanego przy współpracy Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku, 25 lutego obydwa zespoły wezmą udział w 2013 Chutzpah! Festival w Vancouver, w Kanadzie. 2 marca otworzą natomiast 28. Jewish Music Festival w Berkeley w Kalifornii. Koncertować też będą w klubach muzycznych w innych miastach.
Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski (PAP)
ad/ abe/
