Problem przeludnienia aresztów i zakładów karnych pozostaje nierozwiązany. Szansą na to byłaby zmiana polityki karnej, która zachęcałaby władzę sądowniczą do częstszego sięgania po kary nieizolacyjne - wynika z raportu RPO z działalności Krajowego Mechanizmu Prewencji.
Raport Rzecznika Praw Obywatelskich z działalności w Polsce Krajowego Mechanizmu Prewencji (KMP) w roku 2012 zaprezentowano w poniedziałek w Warszawie.
W dokumencie zaznaczono, że problem przeludnienia jednostek penitencjarnych jest "markowany" poprzez stosowanie niewłaściwych - w ocenie KMP - praktyk, które są jednak dozwolone na gruncie obecnych przepisów prawa.
"Na cele mieszkalne adaptuje się w dalszym ciągu świetlice, w liczbę cel mieszkalnych wlicza się i adaptuje do takich potrzeb izby chorych, przedłuża się ponad normę pobyty niektórych osób w celi przejściowej, czy umieszcza się osoby niebędące tzw. skazanymi niebezpiecznymi w celach przeznaczonych dla takich więźniów oraz w celach do wykonywania kary dyscyplinarnej w postaci izolacji" - napisano w raporcie.
RPO podkreśla, że sytuacja ta będzie się pogarszać, m.in. ze względu na to, że Polska, jako członek Unii Europejskiej, od 2016 r. będzie zobowiązana do przyjęcia polskich więźniów z krajów wspólnoty, wobec których orzeczono karę pozbawienia wolności.
"W ocenie RPO, rozwiązaniem tej sytuacji byłaby zmiana polityki karnej, która zachęcałaby władzę sądowniczą do częstszego sięgania przez nią po kary o charakterze nieizolacyjnym oraz rzetelne przeanalizowanie potrzeby penalizacji niektórych przestępstw" - napisano w dalszej część raportu.
Za słuszne RPO uznaje rozwijanie systemu dozoru elektronicznego, jednak - jak podkreśla - nie wystarczy to do znaczącej poprawy przeludnienia aresztów i więzień.
W raporcie przypomniano, że Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) po każdej wizycie w Polsce (ostatni raz w 2009 r.) wskazywał na potrzebę zapewnienia każdemu osadzonemu co najmniej 4 m kw. powierzchni. Tymczasem, według obowiązujących w Polsce przepisów, na jednego więźnia przypadają tylko 3 m kw.
RPO zwraca też uwagę m.in. na niewystarczający lub mało efektywny nadzór sędziów penitencjarnych nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, brak lub ubogą ofertę zajęć kulturalno-oświatowych w zakładach karnych i aresztach, czy niewystarczające zaopatrzenie higieniczne więźniów, a w przypadku mężczyzn - także na niewystarczającą częstotliwość kąpieli (raz w tygodniu; kobietom przysługują dwie kąpiele tygodniowo).
Odnosząc się do podniesionych przez RRO kwestii, obecna podczas prezentacji raportu Luiza Sałapa ze Służby Więziennej podkreśliła, że więźniom, którzy przebywają w warunkach przeludnienia (gdy przypada na nich mniej niż 3 kw.), przysługuje dodatkowy, półgodzinny spacer i dodatkowe zajęcia kulturalno-oświatowe.
Dodała, że przebudowa łaźni w polskich więzieniach kosztowałaby 10 mln zł. Kolejne 4 mln zł należałoby przeznaczyć na zapłacenie za większe zużycie wody i jej podgrzanie.
Marek Konopczyński z Rady Polityki Penitencjarnej przy Ministrze Sprawiedliwości ocenił, że źródłem większości nieprawidłowości opisanych w raporcie jest polska polityka karna. "Nikt w Europie nie skazywałby na karę pozbawienia wolności za czyny, za które w Polsce (w więzieniach) przebywa kilkanaście tysięcy osób" - powiedział.
Zaapelował też o pomoc w przemianie "opresyjnego klimatu", który wiąże się z funkcjonowaniem sądów i "elity politycznej".
"Eskalowanie kary czy pobytu w placówce nigdy w historii niczym dobrym się nie zakończyło, ponieważ nie ma żadnego dowodu empirycznego na to, że surowość kary ma jakikolwiek związek ze zmniejszaniem się liczby przestępców" - podkreślił.
KMP, który przewiduje m.in. prewencyjne wizyty w miejscach odosobnienia (w tym w zakładach karnych, aresztach śledczych i izbach wytrzeźwień), został ustanowiony na podstawie ratyfikowanego przez Polskę w 2005 r. Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (OPCAT). W 2008 r. pełnienie funkcji KMP powierzono Rzecznikowi Praw Obywatelskich.
W 2012 r. przedstawiciele RPO przeprowadzili wizytacje w 124 różnego rodzaju miejsc zatrzymań - zakładów karnych, aresztów śledczych, pomieszczeń dla osób zatrzymanych Policji, młodzieżowych ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych, izb wytrzeźwień, szpitali psychiatrycznych i domów pomocy społecznej. Raport jest dostępny na stronie rpo.gov.pl (PAP)
mca/ pz/ jra/
