Bardziej rygorystyczne przesłanki do przedłużenia aresztu w przypadku, gdy zapadł nieprawomocny wyrok sądu pierwszej instancji, zakłada projekt zmian w prawie skierowany w czwartek przez Sejm do dalszych prac w komisji.
Przygotowany przez Senat projekt nowelizacji kodeksu postępowania karnego oraz kodeksu karnego wykonawczego wynika z trzech zapadłych w zeszłym roku ważnych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem klubów PiS i Solidarnej Polski zaproponowane przepisy budzą jednak wątpliwości i muszą zostać zmienione w toku dalszych prac, gdyż obecnie wykraczają poza konieczność dostosowania prawa do orzeczeń TK.
Trybunał orzekł m.in., że niekonstytucyjne są przepisy w zakresie, w jakim nie określają jednoznacznie przesłanek przedłużenia aresztu po wydaniu pierwszego (nieprawomocnego) wyroku przez sąd pierwszej instancji. Ponadto za niezgodny z konstytucją TK uznał brak określenia maksymalnego okresu, jaki powinno trwać w większości przypadków aresztowanie w postępowaniu karnym.
Projekt noweli zakłada więc, że każdorazowe przedłużenie aresztu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w art. 258 par. 1 lub 3 kpk, na okres nie dłuższy niż pół roku. Chodzi m.in. o uzasadnioną obawę ucieczki, obawę nakłaniania do składania fałszywych zeznań lub obawę popełnienia przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu.
Ponadto określono, że o przedłużeniu aresztu na więcej niż pięć lat może zdecydować sąd apelacyjny na wniosek sądu, przed którym toczy się sprawa.
W projekcie wykreślono także możliwość zastrzegania obecności prokuratora podczas rozmowy obrońcy z osobą aresztowaną. "Wraz z wejściem w życie projektowanej ustawy dokonanie tego typu zastrzeżenia nie będzie możliwe nawet na zasadzie wyjątku, czyli - jak przewiduje dziś przepis - w owym +szczególnie uzasadnionym wypadku+" - zaznaczają projektodawcy. Prokurator miałby utracić także możliwość zarządzenia kontroli korespondencji podejrzanego z obrońcą.
W uzasadnieniu podkreślono, że wprowadzenie nowych kryteriów może wpłynąć na przyspieszenie postępowań karnych. "Bardziej rygorystyczne przesłanki oraz ograniczenie czasowe mogą bowiem mobilizować sądy do szybszego rozpoznania sprawy" - zaznaczono.
W ocenie Andrzeja Dery (SP) Trybunał nie orzekł jednak o niekonstytucyjności uprawnień prokuratora zawartych w zmienianych przepisach, tylko o braku precyzyjnych przesłanek korzystania przez prokuratorów z tych uprawnień.
"Uchwalenie tego projektu w tym kształcie ucieszy jedynie członków grup przestępczych" - mówił natomiast Stanisław Pięta (PiS). Niektórzy posłowie z innych klubów wskazywali na zastrzeżenia prokuratora generalnego do projektu.
Wiceminister sprawiedliwości Wojciech Hajduk zaznaczył, że resort generalnie popiera propozycje zawarte w projekcie. "Stanowisko to spowodowane jest planowanymi zmianami w prawie europejskim umożliwiającymi nieskrępowane kontakty oskarżonego z obrońcą" - dodał.
W wyroku z listopada zeszłego roku TK wskazał m.in., że z wykonywaniem aresztowania związane są określone rygory, wynikające z natury tego środka zabezpieczającego (np. ograniczenia kontaktu ze światem zewnętrznym). Dotykają one jednak osobę, względem której nadal obowiązuje domniemanie niewinności. Ich stosowanie przez długi, nieprzewidywalny dla oskarżonego okres, staje się z czasem nieproporcjonalne i urasta do poziomu nieludzkiego traktowania.
Projektem zajmie się teraz sejmowa komisja nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach. Komisja ta rozpatruje już ministerialny projekt reformy procedury karnej i senackie propozycje najprawdopodobniej będą omawiane w ramach tych prac.(PAP)
mja/ abr/ mow/
