Zdjęcia, plakaty, deklaracje programowe, pisma i korespondencja amerykańskich organizacji niosących pomoc opozycji demokratycznej w Polsce podczas stanu wojennego znajdą się na plenerowej wystawie "Przyjaciele Solidarności" czynnej od 13 grudnia w Warszawie.
Celem wystawy ma być ukazanie reakcji społeczeństwa amerykańskiego na wieść o ogłoszeniu 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego w Polsce. Na ekspozycji, która będzie prezentowana przed Domem Polonii przy Krakowskim Przedmieściu, przybliżone zostaną także działania podejmowane przez amerykańskie środowiska polonijne na rzecz przetrwania struktur ruchu społecznego Solidarność i idei demokracji w Polsce.
Wystawa została przygotowana przez Stowarzyszenie Wspólnota Polska, Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych oraz Archiwum Państwowe m.st. Warszawy w ramach obchodów 30. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego.
"Od pierwszych dni stanu wojennego w Polsce w Stanach Zjednoczonych powstawały komitety pomocy Solidarności. Tworzyły się wszędzie tam, gdzie istniały skupiska Polonii, od wschodniego do zachodniego wybrzeża, m.in. w Nowym Jorku, Bostonie, New Britain, Chicago, Seattle, Los Angeles, Miami, Waszyngtonie i Filadelfii. W pierwszej fazie tworzyli je Amerykanie polskiego pochodzenia oraz Polacy, których stan wojenny zastał za granicą, następnie uchodźcy polityczni z Polski" - powiedziała PAP specjalista ds. promocji Archiwum Państwowego m.st. Warszawy, Anna Belka.
Jak przypomniała, od końca II wojny światowej w USA istniały organizacje polonijne działające na rzecz odzyskania suwerenności przez Polskę, zakładane przez emigrację powojenną. Rzecznikiem spraw dotyczących Polonii na arenie amerykańskiej był Kongres Polonii Amerykańskiej. Pod koniec lat 70. wraz z pojawieniem się w Polsce zorganizowanej opozycji, a następnie z narodzinami Solidarności w roku 1980 powstały w Ameryce organizacje wspierające proces demokratyzacji życia społecznego i politycznego w Polsce.
"Po 13 grudnia działalność Polonii koncentrowała się na aktywizowaniu ruchu protestu, informowaniu amerykańskiej opinii publicznej o sytuacji w Polsce, pozyskiwaniu środków na przetrwanie struktur opozycji, niesieniu pomocy represjonowanym i uchodźcom z Polski. W tym celu organizacje prosolidarnościowe, często wspierane przez amerykańskie związki zawodowe i fundacje, podejmowały szereg inicjatyw, które okazały się nie tylko skutecznym orężem protestu przeciwko dalszym represjom w Polsce, ale także tworzyły platformę współpracy amerykańskiej społeczności na rzecz wsparcia polskiej opozycji. W dużej mierze to dzięki nim amerykańska opinia publiczna pozostała solidarna z ruchem demokratycznym w Polsce, wspierając go materialnie i moralnie przez całe lata 80. uwieńczone historycznymi wyborami w 1989 roku" - podkreśliła Belka.
Na wystawie można będzie zobaczyć m.in. fotografie z wielotysięcznych demonstracji organizowanych w obronie Solidarności w Chicago, Waszyngtonie, Seattle, Bostonie i w Nowym Jorku, które ukazują wielkoformatowe, czarno-białe fotografie autorstwa Zygmunta Malinowskiego oraz wykonane w kolorze zdjęcia Eugeniusza Starky. Pośród dokumentów ukazujących działalność informacyjną i wydawniczą podejmowaną przez komitety pomocy Solidarności - pism, biuletynów, plakatów - znalazły się prace takich artystów jak Andrzej Dudziński, Jan Sawka i Wojciech Wołyński.
Prezentowane będą także znaczki, cegiełki, kalendarze i koszulki ze znakiem Solidarności rozprowadzane przez organizacje prosolidarnoścowe. Dochód z ich sprzedaży przekazywano na działalność podziemnych struktur opozycji w Polsce. Na przykładzie fotografii, plakatów i programów koncertów charytatywnych, wystaw, konferencji, wykładów ekspozycja przypomina także inicjatywy, których celem było przybliżenie amerykańskiej opinii publicznej polskiej kultury i historii, wywołanie dyskusji na temat sytuacji politycznej i ekonomicznej w Polsce oraz określenie form pomocy.
Materiały, które znajdą się na wystawie "Przyjaciele Solidarności", pochodzą ze zbiorów Instytutu Józefa Piłsudskiego i Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku, z Elihu Burritt Library przy Uniwersytecie Stanowym w New Britain oraz ze zbiorów prywatnych. (PAP)
akn/ hes/
