Jednym z najważniejszych symboli Wielkanocy są jajka, w symbolice chrześcijańskiej nawiązujące do zmartwychwstałego Chrystusa. W kulturze ludowej jajka są symbolem życia, płodności, siły i miłości.
Kierująca Działem Sztuki Ludowej Muzeum Narodowego w Kielcach Janina Skotnicka powiedziała PAP, że według starych zwyczajów jajko miało właściwości zabezpieczające i ochronne. Podczas budowy domu zakopywano je pod cztery węgły, a także pod progi chaty. Wierzono, że jaja wrzucone do ognia ugaszą pożar.
Jajkom przypisywano właściwości lecznicze, magiczne. Wierzono, że są znakomitym środkiem na wszelkiego rodzaju choroby, bóle, gorączkę, dreszcze. Wystarczyło, żeby chory trzymał je dość długo w dłoniach i wpatrywał się w nie uważnie, a choroba miała przejść na jajko. Takie jajko wynoszono później poza obręb wsi i głęboko zakopywano. Z tego powodu nikt nigdy nie podnosił jajka znalezionego na drodze, pod krzyżem czy pod płotem, wierzono bowiem, że może przejąć z niego chorobę.
Woda, w której gotowały się pisanki, była uważana za znakomity kosmetyk, ale także zapewniała zdrowie na najbliższy rok. Również zjedzenie podczas śniadania wielkanocnego cząstki święconego jajka miało zapewnić zdrowie i szczęście przez cały rok.
Skorupki jajka zakopywano pod drzewka, aby obficie owocowały. Skorupki z pisanek wielkanocnych dodawano do paszy dla kurcząt i kur.
Jajka odgrywały dużą rolę w zwyczajach miłosnych. Uważano, że sprowadzają miłości i kojarzą małżeństwa. Pisanki były znakomitym podarunkiem dziewczyny dla chłopaka. Prezentem nie mogła być jedna pisanka, musiały być co najmniej dwie, wierzono bowiem, że jedna przynosi nieszczęście, a nawet śmierć.
Na wsi kieleckiej, gdzie nie było pisanek tylko kraszanki, był zwyczaj, że dziewczyna darowała chłopakowi, jako dowód miłości, co najmniej 30 kraszanek. Taki dar, zapakowany w batystową, własnoręcznie haftowaną chusteczkę, wysyłała poprzez wysłanniczkę, zwykle starszą kobietę.
Kraszanki to jajka pomalowane tylko na jeden kolor, zwykle czerwony. Do barwienia jajek używano cebuli, pędów młodego żyta, bławatka i buraka, a kolor czerwony uzyskiwano z owada zwanego czerwcem.
Przetrwała śpiewka o kraszance: "Z tamtej strony na tę stronę, pytają się czy mam żonę. Mam ja żonę malowankę, taką piękną jak kraszankę".
Pisanki były też znakomitym prezentem dla domowników i przyjaciół, a szczególnie dzieci; przekazywano im siłę zaklętą w jajku, aby zapewnić im zdrowie i długie życie. (PAP)
agn/ ls/ jra/
