Za półtora roku gminy nie będą musiały już godzić się na przekształcenie prawa użytkowania wieczystego należących do nich nieruchomości w prawo własności, stosując przy tym nawet 90-proc. bonifikatę - wynika z wtorkowego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wykonanie wyroku TK odroczył, aby dać czas ustawodawcy na zmianę odpowiednich przepisów.
Trybunał rozpoznawał połączone sprawy trzech gmin: Józefów, Ruda Śląska i Radków. Wszystkie one zaskarżyły przepisy ustawy z 29 lipca 2005 r., która nakazuje gminom przekształcić prawo użytkowania wieczystego gminnej nieruchomości w prawo własności. Wystarczy, że użytkownik wystąpi z takim wnioskiem. W praktyce dotyczy to głównie działek, na których ludzie wybudowali sobie domy, garaże itp.
Osobom, których miesięczne dochody na członka rodziny nie przekraczają przeciętnego wynagrodzenia (obecnie ok. 3,2 tys. zł), gmina musi udzielić przy przekształceniu 90 proc. bonifikaty. Nieruchomość taka musi być przeznaczona na cele mieszkaniowe lub już zabudowana. Niezależnie od wysokości dochodów, osoby, które stały się użytkownikami wieczystymi przed 5 grudnia 1990 r. oraz ich spadkobiercy, mogą liczyć na 50-proc. bonifikatę. Również 50-proc. bonifikata przysługuje wtedy, gdy nieruchomość jest zaliczona do rejestru zabytków.
Według skarżących gmin, takie przepisy są niekonstytucyjne, gdyż uniemożliwiają im swobodne dysponowanie własnym majątkiem oraz realizację zadań własnych, na które brakuje im środków.
Jak wyjaśniał na rozprawie w TK reprezentujący Sejm poseł Wojciech Szarama, niewiele osób uświadamia sobie, jak istotna jest dla nich zamiana użytkowania wieczystego we własność. "Wprowadzając wysokie bonifikaty przy przekształceniu, ustawodawca chciał zachęcić ich do składania wniosków w tej sprawie" - powiedział.
"Choć gminy są właścicielami nieruchomości, nie mogą nimi swobodnie dysponować. Nie tylko muszą zgodzić się na przekształcenie, ale mają też obowiązek udzielenia użytkownikowi znacznej, bo nawet 90-proc. bonifikaty. Jest to rozdawnictwo gminnego majątku" - mówił na rozprawie pełnomocnik władz Józefowa, radca prawny Robert Ostrowski.
Zdaniem pełnomocnika władz Rudy Śląskiej, radcy prawnego Piotra Urbańskiego, "każda ingerencja w sposób dysponowania nieruchomościami gminy jest złamaniem - wynikającej z konstytucji - zasady ochrony gminnej własności".
"Umożliwienie przekształcenia użytkowania wieczystego we własność z bardzo dużą bonifikatą, a więc na korzystnych finansowo warunkach tylko niektórym mieszkańcom gminy, jest naruszeniem zasady równości i sprawiedliwości społecznej" - argumentowała przed TK pełnomocniczka władz Radkowa, radca prawny Zdzisława Sokołowska-Kulas.
TK orzekł, że obecne przepisy nakazujące gminom przekształcenie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości w prawo własności są sprzeczne z konstytucją. Trybunał podkreślił, że zaskarżone przepisy są zgodne z zasadami sprawiedliwości społecznej oraz zaufania obywateli do państwa i prawa; za niekonstytucyjne uznał jednak to, że bonifikaty udzielane przy przekształceniu są dla gmin obowiązkowe.
"Obowiązkowe udzielenie bonifikaty przy przekształceniu użytkowania wieczystego we własność powoduje zmniejszenie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, czemu nie towarzyszy ani zmniejszenie zadań samorządów, ani jakaś forma rekompensaty lub uzyskania dodatkowych źródeł dochodów" - uzasadnił TK.
Trybunał odroczył wykonanie wyroku o 18 miesięcy. Jak wyjaśnił, chodzi o to, "aby dać ustawodawcy czas na przywrócenie stanu zgodności z konstytucją". Przez ten czas osoby, które zechcą za niewielkie pieniądze stać się właścicielami np. działek, na których stoi ich dom, garaż itp., zdążą złożyć wnioski, a gminy będą zmuszone oddać im nieruchomość na własność, nawet z 90-proc. bonifikatą.
Użytkowanie wieczyste daje prawo do swobodnego dysponowania nieruchomością przez maksymalnie 99 lat, z możliwością przedłużenia. Użytkownik nie jest jednak wpisany do księgi wieczystej jako właściciel. Musi mieć świadomość, że w przyszłości nieruchomość wróci na przykład do gminy. Przekształcenie użytkowania wieczystego we własność zmienia sytuację. Nieruchomość na zawsze staje się własnością osoby wpisanej do księgi wieczystej, a potem jego spadkobierców. (PAP)
awk/ je/ jra/
