Wystawę fotograficzną "XIX-wieczna Samarkanda w obiektywie Leona Barszczewskiego" otwarto we wtorek w Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prueffferowej w Toruniu. Autor wykonał zdjęcia w latach 1876-86, pracując jako geodeta armii carskiej.
Na wystawie prezentowanych jest 30 plansz ze zdjęciami, będącymi wyborem z około 600 prac zachowanych w formie szklanych klisz. Zbiór był pieczołowicie przechowywany przez rodzinę. Kolekcja należy obecnie do prawnuka Barszczewskiego, Igora Strojeckiego.
Zdjęcia przedstawiają widoki gór, rzeki, obozowiska koczowników, wsie i ich mieszkańców, różne grupy etniczne, sceny z życia codziennego, sprzęty, naczynia, narzędzia rolnicze, instrumenty muzyczne, urządzenia techniczne, sceny z życia codziennego. Uwieczniona została też architektura Samarkandy, co jest bardzo cenne, gdyż miasto pod koniec XIX wieku nawiedziło trzęsienie ziemi.
Barszczewski urodził się w 1849 r. Osierocony we wczesnym dzieciństwie trafił do szkoły kadetów w Kijowie, a później został wcielony do armii rosyjskiej. W 1876 r. został skierowany do Samarkandy, położonej w przyłączonym do Rosji w latach 60. XIX wieku Emiracie Buharskim.
Samarkanda została zbudowana w VI wieku p.n.e. Leżała na Jedwabnym Szlaku - drodze handlowej łączącej Chiny z Europą. Od połowy XIV w. stolica państwa Timura i jego następców była ośrodkiem nauki i sztuki islamskiej; w XV w. powstała papiernia, a w XV w. - obserwatorium astronomiczne. W latach 70. XIX w., kiedy do przybył tam Barszczewski, miasto podnosiło się z upadku, jaki przeszło w XVI w.
Barszczewski jako geodeta wojskowy przeprowadzał rozpoznanie nowo wcielonych terenów, wytyczał drogi i penetrował pogranicze z Chinami i Afganistanem. Działania rozpoznawcze prowadził m.in. wzdłuż rzek Zerawszan, Fan, Iskander, Jagnob, a także w Górach Hisarskich i lodowcach Pamiru. Poszukiwał bogactw naturalnych, podejmował też własne badania archeologiczne i etnograficzne. W czasie podróży prowadził notatki, fotografował własnym aparatem i wywoływał zdjęcia. Szacuje się, że wykonał 3 tys. fotografii.
Gdy odmówił przejścia na prawosławie, musiał opuścić Samarkandę i został przeniesiony do Siedlec. Służbę wojskową zakończył w 1906 r. Zmarł tragicznie w Częstochowie w 1910 r.
Eskspozycja w toruńskim muzeum będzie czynna do końca kwietnia. Wystawę sfinansowało Stowarzyszenie Wspólnota Polska.
Samarkanda leży obecnie w Uzbekistanie, jest czwartym pod względem liczby ludności miastem kraju. (PAP)
rau/ hes/
