Biała (PAP) - Uroczystości 65. rocznicy wyzwolenia niemieckiego KL Auschwitz odbędą się w środę w Oświęcimiu. W obchodach na terenie byłego obozu Auschwitz II-Birkenau weźmie udział ok. 150 byłych więźniów, a także politycy, m.in. prezydent Lech Kaczyński i premier Donald Tusk, premier Izraela Benjamin Netanjahu oraz szef Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek.
Podczas głównej uroczystości, którą poprowadzi były więzień Auschwitz August Kowalczyk, głos zabierze trzech byłych więźniów obozu: Władysław Bartoszewski, Marian Turski i Edward Paczkowski.
August Kowalczyk urodził się w 1921 roku. Został aresztowany w 1940 roku na Słowacji podczas próby przekroczenia granicy i deportowany do Auschwitz 4 grudnia 1940 roku. 28 maja 1942 roku został osadzony w karnej kompanii, skąd zbiegł podczas buntu 10 czerwca 1942 roku. Dzięki pomocy mieszkańców Bojszów i Oświęcimia przedostał się na Śląsk, a potem do Krakowa. Do końca okupacji walczył w szeregach AK w miechowskiem. Po wojnie został aktorem.
Władysław Bartoszewski urodził się w 1922 roku. Od września 1940 do kwietnia 1941 roku był więźniem KL Auschwitz (numer obozowy 4427). W 1942 roku stał się współzałożycielem Rady Pomocy Żydom "Żegota". Działał w konspiracji AK. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako żołnierz AK. Po wojnie był przetrzymywany w komunistycznych więzieniach. Do roku 1981 potajemnie współpracował z Radiem Wolna Europa. Wykładał historię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Był sekretarzem generalnym polskiego PEN Klubu. Współtworzył konspiracyjne Polskie Porozumie Niepodległościowe. Internowany po ogłoszeniu stanu wojennego. W III Rzeczypospolitej dwukrotnie szefował polskiej dyplomacji. Obecnie jest sekretarzem stanu w kancelarii premiera, pełnomocnikiem do spraw dialogu międzynarodowego. Odznaczony Orderem Orła Białego i medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".
Marian Turski urodził się w 1926 roku w Druskiennikach nad Niemnem. Od 1942 roku przebywał w łódzkim getcie, później w obozie koncentracyjnym w Auschwitz, skąd w 1945 roku wyruszył w "marszu śmierci" do Buchenwaldu. Po wojnie pracował w wydziale prasy PZPR. Od 1958 roku kierował działem historycznym tygodnika "Polityka". Turski jest członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, a także przewodniczy Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny.
Edward Paczkowski jest polskim Romem. Urodził się w 1929 roku. Mieszkał z rodzicami i liczną rodziną w wędrownym taborze. We wrześniu 1942 roku został aresztowany wraz z rodziną i deportowany do Auschwitz 29 września 1942 roku w transporcie mężczyzn z radomskiego więzienia. W 1944 roku przeniesiony do Buchenwaldu, a następnie Bergen-Belsen. Z całej rodziny wojnę przeżył tylko on.
Po wystąpieniach byłych więźniów głos zabiorą prezydent i premier Polski, premier Izraela, a także reprezentujący Rosję na uroczystościach minister edukacji i nauki Andriej Fursenko.
Główną uroczystość zwieńczy wspólna, żydowska i chrześcijańska, modlitwa przed pomnikiem ofiar obozu. Uczestnicy zapalą znicze. Prezydentowi Polski Lechowi Kaczyńskiemu towarzyszyć będzie troje byłych więźniów Auschwitz: Zofia Posmysz-Piasecka, Eva Kor i Jerzy Ulatowski.
Zofia Posmysz-Piasecka urodziła się w 1923 roku w Krakowie. Podczas okupacji uczęszczała na komplety tajnego nauczania oraz kolportowała gazetki konspiracyjne. Aresztowana w kwietniu 1942 roku w Krakowie, skąd 30 maja 1942 roku została wywieziona do KL Auschwitz. Od czerwca do sierpnia 1942 roku była osadzona w karnej kompanii w Budach. 18 stycznia 1945 roku została ewakuowana do KL Ravensbrueck. Wyzwolenia doczekała 2 maja 1945 roku w Neustadt-Glewe, podobozie KL Ravensbrueck. Wróciła do Polski. Jest autorką książek o tematyce obozowej. Największą popularność zdobyła "Pasażerka".
Eva Moses Kor urodziła się w 1934 roku. Jest rumuńską Żydówką. Do Auschwitz deportowana została wraz z siostrą bliźniczką Miriam w 1944 roku. Stała się obiektem pseudomedycznych eksperymentów lekarza SS Josefa Mengele. Wraz z siostrą doczekała wyzwolenia w Auschwitz przez Armię Radziecką. Obecnie mieszka w Stanach Zjednoczonych.
Jerzy Ulatowski (numer obozowy 192 823) urodził się 15 kwietnia 1931 roku w Warszawie. Do Auschwitz trafił z matką i siostrą 12 sierpnia 1944 roku z Pruszkowa, gdzie zgromadzono ludność cywilną powstańczej Warszawy. W obozie byli aż do ewakuacji, czyli do stycznia 1945 roku. Na kilka dni przed wyzwoleniem udało im się zbiec z obozu i ukryć w domu Agaty i Jana Baraniaków w miejscowości Brzeszcze. Tam doczekali wyzwolenia przez wojska radzieckie.
Główną uroczystość poprzedzi w środę przed południem międzynarodowa konferencja ministrów edukacji "Auschwitz - Pamięć, Odpowiedzialność, Edukacja" w oświęcimskim Centrum Dialogu i Modlitwy. W południe, bezpośrednio przed uroczystościami, w oświęcimskim kościele Miłosierdzia Bożego odprawiona zostanie msza święta w intencji ofiar obozu i byłych więźniów, którzy przeżyli.
W byłym Auschwitz I otwarta zostanie czasowa wystawa upamiętniająca wyzwolenie obozu przez Armię Czerwoną, a także pomoc radziecką oraz pomoc oświęcimian dla ocalonych więźniów.
Po zakończeniu uroczystości rocznicowych w Międzynarodowym Domu Spotkań Młodzieży odbędzie się sympozjum, podczas którego powołane zostanie Europejskie Forum na rzecz Praw Człowieka. "Forum ma wspierać i integrować podmioty społeczeństwa obywatelskiego oraz instytucje nauki i edukacji, które zajmują się prawami człowieka" - powiedział prezes Fundacji Przestrzeni Obywatelskiej Pro Publico Bono, Waldemar Rataj.
Niemiecki obóz Auschwitz wyzwolili 27 stycznia 1945 roku żołnierze 100. Lwowskiej Dywizji Piechoty 60. Armii I Frontu Ukraińskiego. Przed południem zwiadowcy dywizji weszli na teren podobozu Monowitz. W południe oswobodzono centrum Oświęcimia, a ok. godz. 15.00, po krótkiej potyczce z wycofującymi się Niemcami, weszli jednocześnie na teren KL Auschwitz I i do oddalonego o mniej więcej 2 km Auschwitz II-Birkenau. W walkach o wyzwolenie Auschwitz, Birkenau, Monowitz oraz miasta Oświęcimia zginęło ponad 200 żołnierzy radzieckich.
Obóz Auschwitz powstał w 1940 roku, KL Auschwitz II-Birkenau - dwa lata później. Stał się przede wszystkim miejscem masowej zagłady Żydów. W ramach kompleksu Auschwitz funkcjonowała także sieć podobozów. W obozie Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 miliona osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców radzieckich i przedstawicieli innych narodów. (PAP)
szf/ hes/ ls/ gma/
