Przywrócenie wojewodom opieki nad grobami i cmentarzami wojennymi przewiduje rządowy projekt nowelizacji ustawy o grobach i cmentarzach wojennych, którego pierwsze czytanie odbyło się we wtorek w Sejmie. Projekt zakłada też rozszerzenie katalogu grobów o m.in. miejsca pochówku działaczy podziemia niepodległościowego po 1945 roku.
Projekt skierowano do prac w sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej. Projekt został skierowany do dalszych prac w komisjach.
Od lipca 2005 roku opieka nad grobami i cmentarzami wojennymi była sprawowana przez samorządy, na mocy tzw. ustawy kompetencyjnej. W praktyce jednak tylko nieliczne samorządy mogły wyasygnować środki na te cele. Doprowadziło to do destabilizacji dobrze funkcjonującego systemu opieki nad cmentarzami wojennymi.
Wiceminister kultury Tomasz Merta mówił w Sejmie, że osłabienie roli wojewody było niekorzystne, "bo sprawy opieki nad cmentarzami wojennymi są sprawami delikatnymi, które wzbudzają emocje wśród lokalnej społeczności".
"Lokalne konflikty dotyczą zwłaszcza grobów ukraińskich, niemieckich, litewskich i białoruskich. Wojewoda był naturalnym strażnikiem i rozwiązywał te konflikty w sposób pokojowy. Trzeba do tego wrócić" - dodał Merta.
Nowelizacja zakłada, że teraz wojewoda będzie decydował w takich sprawach jak ekshumacja z grobów wojennych, wystrój cmentarzy wojennych i treść napisów inskrypcyjnych na grobach wojennych. Merta zapewnił, że po wprowadzeniu zmiany samorządy będą mogły nadal opiekować się nekropoliami, ale umowę dotyczącą opieki i przekazania środków danej gminie będzie podpisywał wojewoda.
Projekt rozszerza też kategorię tego, co uważane jest za groby i cmentarze wojenne, które powinny być chronione przez państwo. Kategoria ta ma być uzupełniona o groby związane z II wojną światowa i późniejsze. Jak powiedział wiceminister, chodzi o stworzenie zamkniętego katalogu tych grobów, którymi ma zajmować się państwo.
Wiceminister zaznaczył, że wprowadzenie nowelizacji nie będzie miało wpływu na finanse publiczne. W tym roku w budżecie na opiekę nad grobami jest 5 mln zł. Dodatkowymi środkami dysponuje jeszcze Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Merta podkreślił, że projekt zmiany pozytywnie zaopiniował Zespół do spraw Edukacji, Kultury i Sportu Wspólnej Komisji Rządu i Samorządu Terytorialnego. Bez zastrzeżeń przyjęła go też Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Wiceminister zapowiedział też, że w najbliższych miesiącach do Sejmu trafi ustawa o miejscach pamięci narodowej i nowa ustawa o grobach i cmentarzach wojennych, która ma regulować kompetencje władz państwowych i samorządowych oraz Rady Ochrony Pamięci, Walki i Męczeństwa.
Na terenie Polski znajduje się ponad 10 tys. różnej wielkości nekropolii wojennych, na których pochowano żołnierzy polskich i żołnierzy innych narodowości z okresu powstań narodowych XIX wieku, z I i II wojny światowej, jeńców wojennych, ofiary masowych zbrodni niemieckich i sowieckich oraz ofiar terroru komunistycznego.
Cmentarze wojenne są zlokalizowane w blisko 2 tys. gmin. Ich liczba rośnie, bo ciągle odkrywane są nieznane dotąd miejsca pochówków żołnierzy. (PAP)
jur/ lop/
